Ο Εδουάρδος Σακαγιάν επιστρέφει από το Παρίσι στην Αθήνα με τολμηρά ερωτικά έργα
Χωρίς αναστολές, ο γνωστός ζωγράφος αφήνει την επιθυμία του να δώσει σχήμα σε ό,τι γουστάρει και ποθεί. Μόλις ήρθε από τη Γαλλία και μας μιλάει για την τέχνη και τα όριά της, την ελευθερία και την επιτυχία, την κρίση και τους θεσμούς
Της Παρής Σπίνου
Από το Παρίσι επέστρεψε στην Αθήνα για λίγες μέρες ο Εδουάρδος Σακαγιάν κουβαλώντας στη βαλίτσα του 10 τολμηρά, προκλητικά, ακρως ερωτικά έργα. Στη νέα του δουλειά, που παρουσιάζεται από χθες στην γκαλερί Kalfayan στο Κολωνάκι, κυριαρχεί το πιο βασικό και πρωτόγονο ανθρώπινο χαρακτηριστικό, η σεξουαλικότητα. Κλιμακώνοντας την ένταση στους πίνακές του ο γνωστός ζωγράφος φτάνει σε έναν άγριο, ωμό «έρωτα στα χρόνια της χολέρας», στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, αλλά και της απομόνωσης και της μοναξιάς.
«Τα έργα μου είναι αφορμές και περιπέτειες, δίχως τη χυδαιότητα της ψευδαίσθησης αλλά και χωρίς τον πουριτανισμο της εικονοκλαστικότητας. Γι' αυτά τα έργα δεν έχω τίτλους ούτε συμπεράσματα» μας λέει. «Είναι η ζωγραφική που καταλήγει σε εικόνα. Δέκα έργα μέσα στα οποία έζησα μερικές μέρες από τη ζωή».
Από τους σημαντικότερους ζωγράφους της γενιάς του, με πλήθος εκθέσεων από την Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας μέχρι το Κέντρο Georges Pombidou, ο 55χρονος Σακαγιάν εδώ και τριάντα χρόνια μοιράζεται αναμεσα σε Ελλάδα και Γαλλία. Τώρα όμως η πλάστιγγα γέρνει περισσότερο προς τη δεύτερη. «Βαριέμαι να είμαι συνέχεια στο ίδιο μέρος γιατί καταντάει συνήθεια. Εξάλλου η Ελλάδα δεν ζήτησε από μένα τίποτα που να με δεσμεύει θεσμικά, οπότε η «αχρηστία» μου έγινε ελευθερία» τονίζει ο γνωστός καλλιτέχνης, ο οποίος χωρίς φόβο αλλά με το πάθος που τον διακρίνει μας μιλάει για τη ζωγραφική και τα όριά της, για την επιθυμία και την ελευθερία, για την κρίση και την επιτυχία.
- Στην έκθεση βλέπουμε τα πιο ερωτικά έργα που έχετε κάνει μέχρι σήμερα;
«Ναι, είναι αλήθεια ότι έχω ασχοληθεί πολύ στο παρελθόν με το κοινωνικό «καρναβάλι» και σταδιακά στράφηκε το ενδιαφέρον μου στο κρυμμένο οργανικό σώμα του ανθρώπου. Αρχισα να βλέπω το χάος στο γυμνό σώμα και την ανθρώπινη επιθυμία. Κάθε πολιτισμένος άνθρωπος είναι διεστραμμένος και σε αναστολή από τις επιθυμίες του. Η επιθυμία ενός διεστραμμένου ανθρώπου όμως σαν και μένα, και όχι φυσικού ή φυσιολάτρη ή ειρηνιστή, είναι το πιο επικίνδυνο ζήτημα. Μια ευθύνη πολύ δυσκολότερη από την ηθική και τη γνώση. Μια ευθύνη απέναντι στον εαυτό μου. Αυτήν ακολούθησα».
-Νιώθετε ότι εκτίθεστε, «ξεγυμνώνεστε»;
«Η ζωγραφική μου είναι γεμάτη από ελευθερίες, χαρές, ηδονές και πόνους και φρίκες κι εμπόδια. Δεν εκτίθεμαι σαν επιδειξίας αλλά εκτίθεμαι σε κινδύνους της περιπέτειας του χάους μου για να βρω, όχι το καλό ή το κακό, αλλά τη φόρμα, τον τρόπο να ικανοποιήσω την επιθυμία μου, να της δώσω μορφή. Αυτή η συμπεριφορά είναι απαράδεκτη για την εξουσία αλλά και για το κοπάδι. Δεν ανήκω σε ομάδες, αλλά δεν εξουσιάζω επίσης ομάδες. Είμαι ελεύθερος όταν ζωγραφίζω. Ζωγραφίζω όταν, όπως, όπου και ό,τι θέλω».
- Βλεπετε τη σεξουαλική πράξη σαν απομόνωση και όχι επικοινωνία;
«Οταν υποβαθμίσεις και απομονώσεις την επιθυμία και την ερωτική συμπεριφορά μόνο σε σεξουαλική πράξη, τότε καταργούμε κυνικά όλη την ανθρώπινη πολυπλοκότητα σε μια ζωώδη μόνο κίνηση, η οποία είναι ουσιώδης αλλά δεν είναι αρκετή. Το να κάνει κανείς καλή ή κακή ζωγραφική είναι μόνο σεξ. Το να κάνεις με τη ζωγραφική κάτι απρόβλεπτο και ακατάτακτο, ένα οπτικό επεισόδιο πέρα από τη γνώση και τη λογική, αυτό είναι ερωτικό. Η μηχανική επανάληψη της γνώσης στη ζωγραφική με ηθική τιμιότητα είναι αντιερωτική. Αλλά και η ασυδοσία είναι αιμορραγία».
-Πιστεύετε ότι στις μέρες μας είναι όλο και πιο δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στο ιδιωτικό και στο δημόσιο; Γινόμαστε ηδονοβλεψίες;
«Τα όρια υπάρχουν όσο κάνω ζωγραφική. Οταν ζωγραφίζω όμως δεν είμαι δημοκρατικός, δηλαδή κάνω κάτι εκτός ορίων, μια πράξη ανεξαρτησίας και αυτονομίας της επιθυμίας μου σχεδόν φασιστικά. Επιλέγω από το χάος μου και δίνω σχήμα σε ό,τι γουστάρω και ποθώ».
- Τι είναι εικονοκλαστικό σήμερα, τι μπορεί να προκαλέσει, όταν τόσα πράγματα έχουν γίνει στην τέχνη;
«Δεν πιστεύω στην εικόνα, αλλά έχω ανάγκη την εικόνα. Δεν εμπιστεύομαι τις ψευδαισθήσεις, αλλά έχω ανάγκη τα πάθη. Δεν εμπιστεύομαι τα λόγια, αλλά έχω ανάγκη τα λόγια γιατί υπάρχουν πράξεις. Να, εν τέλει είμαι εικονοκλάστης διότι είμαι κριτικός μέσα στα έργα μου».
-Ζώντας τόσο καιρό στο Παρίσι, πώς νομίζετε μας βλέπουν οι Γάλλοι και πώς βλέπετε εσείς την Ελλάδα από απόσταση;
«Πάντα για τη ζωγραφική μπορώ να πω και για ατομικότητες. Οι Γάλλοι ξέρουν ατομικότητες απ' όλο τον κόσμο, άρα και από την Ελλάδα -που εκθέτουν και σε άλλες χώρες- και αυτές φιλοξενούν. Γίνονται μέρος του γαλλικού πολιτισμού τους και έτσι γίνεται ο πολιτισμός του διεθνής».
-Πολλοί λένε ότι η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της. Το έχετε νιώσει αυτό ή θεωρείτε ότι είστε από τους «ευνοημένους»;
«Δεν πήρα ούτε δραχμή από την ελληνική πολιτεία, παρά μια φορά που με έστειλε στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας, την αποζημίωσα όμως με το βραβείο ζωγραφικής που μου δόθηκε. Δεν έχω κάνει πορτρέτο πολιτικού, ούτε και παραγγελία πορτρέτου κανενός, εκτός από δύο-τριών φίλων μου. Ο,τι κέρδισα στη ζωή μου, το κέρδισα από την ατομική μου απομάκρυνση από κάθε σύστημα. Ετσι η διαφορετικότητά μου έγινε μια ατομικότητα μέσω της ζωγραφικής μου που ενδιαφέρει πια μόνο άλλες ατομικότητες, ανεξαρτήτως εθνικότητας και καταγωγής».
-Νιώθετε χορτασμένος με όλα αυτά που έχετε κάνει μέχρι σήμερα; Πώς θα ορίζατε την επιτυχία;
«Η επιτυχία απλώς είναι τύχη. Ναι, είχα τύχη στην περιπέτεια της ζωγραφικής, άρα και στη ζωή μου, και πάντα αυτήν επιθυμώ. Οι προθέσεις οι δικές μου και των άλλων είναι μηδαμινές μπροστά στην παρουσία της τύχης. Βέβαια και η επιθυμία μου με ανάγκασε από πολύ νωρίς να έχω ακραία ασυνείδητες επιλογές. Επαψα να είμαι τυχαίος από τις επιλογές μου».
-Νομίζετε ότι η τέχνη μπορεί να βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτήν την κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και κρίση αξιών;
«Η τέχνη δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα, ούτε φιλοσοφική σκέψη, ούτε επένδυση οικονομικού πακέτου βοηθείας. Η τέχνη δεν γίνεται από πρόθεση αλλά από ανάγκη, άρα επιθυμία. Αντιπροσωπεύει η τέχνη τον ανήσυχο άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος σήμερα προτιμάει την τεχνολογία και αποκτηνώνεται. Οποιος έχει ανάγκη την τέχνη ας την ψάξει. Δεν πιστεύω στη γνώση και την παιδεία, αλλά μόνο στην ανάγκη και στην απελπισία. Η τέχνη είναι δυσάρεστη για τους κρετίνους και ευχάριστη για τους ανήσυχους».
-Αρκετοί πιστεύουν ότι η ζωγραφική γίνεται πιο πολιτική στις μέρες μας. Εσείς το βλέπετε;
«Παρότι ζωγραφίζω τους θεατές, κατά βάθος σιχαίνομαι τις ομάδες και γι’ αυτό τις αποτυπώνω. Είναι μια συνθήκη ομοιομορφίας που εξουδετερώνει και σβήνει την ατομικότητα και τη διαφορετικότητα. Μου είναι αδιάφορο τι πιστεύουν οι άλλοι που δεν κάνουν διάλογο. Εγώ επέλεξα τη ζωγραφική για να ζήσω μέσα της».
-Πριν από μερικά χρόνια ορισμένοι προέβλεπαν το τέλος της ζωγραφικής λόγω της τεχνολογίας. Ανέκτησε την αξία της;
«Σιχαίνομαι τις υποκριτικές θριαμβολογίες για τη ζωγραφική διότι παίζουν το παιχνίδι του εχθρού. Δεν είναι αλήθεια ότι η ζωγραφική και η τέχνη, άρα ο άνθρωπος, είναι η αξία της εποχής. Είναι τουλάχιστον εγκληματική η άγνοιά τους ότι η τεχνολογία εξόντωσε τον άνθρωπο και τον μεταμόρφωσε σε έναν κτηνώδη κρετίνο. Αυτό που αντιπροσωπεύει η ζωγραφική, τον άνθρωπο δηλαδή, έχει πεθάνει. Γίνονται μηχανικά, ηθικά και αισθητικά πολλά έργα που λέγονται ζωγραφική, αλλά δεν είναι. Εχω κακή συνείδηση αλλά ζωγραφίζω, ευτυχώς, ασυνείδητα».
-Τελικά τι σας προσφέρει η ζωγραφική;
«Ζωγραφίζω το άμορφο χάος μου. Ζωγραφίζω για να ζω μέσα στα έργα μου τις επιθυμίες μου. Ζωγραφίζω για να δω».
INFO: Εκθεση Εδουάρδου Σακαγιάν. Kalfayan Galleries (Xάρητος 11, Κολωνάκι, τηλ. 210 7217697). Μέχρι 23/2. Δευτέρα, Σάββατο: 10.00-15.00/Τρίτη-Παρασκευή: 10.00-20.00. www.kalfayangalleries.com
