Του Νικόλαου Α. Μπινιάρη*
Πολλοί αναλυτές διεθνών σχέσεων έχουν μείνει κατάπληκτοι από τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Κάτι που ξεκίνησε ως οικονομική διαπραγμάτευση μεταξύ της Ε.Ε. και μιας πτωχευμένης, κακοδιοικούμενης και στην πραγματικότητα μιας ανομοιογενούς εθνικής χώρας, κατέληξε σε αντιπαράθεση μεταξύ «Δύσης» και Ρωσίας με άγνωστες γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές απολήξεις. Οι βασικοί παίκτες είναι τέσσερις, η Ε.Ε. με προσφορά μιας συμφωνίας συνεργασίας και οικονομική βοήθεια μέσω του ΔΝΤ, η Ρωσία με χρήματα και μειωμένη τιμή φυσικού αερίου δίχως ΔΝΤ, μια κυβέρνηση διαφθοράς η οποία προσπαθούσε να πάρει τα περισσότερα χωρίς να θυσιάσει την πολιτική της ύπαρξη και στο πίσω κάθισμα, «ηγεμονεύοντας εκ των όπισθεν» οι ΗΠΑ. Η διαπραγμάτευση κατέληξε σε διαμαρτυρία και στη συνέχεια σε ένοπλη εξέγερση, μια νέα κυβέρνηση με ρωσοφοβικές προκαταλήψεις και στρωμένο χαλί αποδοχής από τη «Δύση». Η Ρωσία διενήργησε δημοψήφισμα στην Κριμαία και σήμερα η περιοχή αυτή είναι μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτά είναι γνωστά. Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι: Ποια θα είναι η κατάληξη αυτού του «βλακώδους» και οφθαλμοφανούς παιχνιδιού από την πλευρά της «Δύσης»; Ουδείς νουνεχής αναλυτής των διεθνών σχέσεων μπορεί να προβλέψει. Ολα εξαρτώνται από τα κίνητρα και το βάθος των συμφερόντων τα οποία διακυβεύονται από πλευράς Ε.Ε. και ΗΠΑ, το παραδοσιακό «δυτικό» μοντέλο.
Είναι λοιπόν μια νέα εκστρατεία της «Δύσης» κατά του Κακού; Είναι μια νέα εκστρατεία για να αντικαταστήσει τη θλιβερή αποτυχία της απέναντι στο ακραίο Ισλάμ και την τρομοκρατία; Γιατί η εκστρατεία αυτή έχει παταγωδώς αποτύχει με ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά το οποία στόχευε να πετύχει. Η Αλ Κάιντα, την οποία επιθυμούσε να εξοντώσει, είναι ακμαία από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Συρία έως τη Λιβύη, τη Νιγηρία και αλλού. Οι χρηματοδότες της, Σαουδική Αραβία και οι χώρες του Κόλπου, παραμένουν στις αρχικές θέσεις τους με το βασίλειο της ορθοδοξίας να έχει πρόσφατα κάνει κινήσεις για να περιορίσει τη σχέση του με αυτή, αλλά που για πολλούς είναι μόνο για να εξωραΐσει τη συμμετοχή του στην καταστροφή της Συρίας.
Είναι λοιπόν η εμφάνιση της κόκκινης σημαίας με το σφυροδρέπανο σε δυτικά «έγκυρα» μέσα ενημέρωσης μια καινούργια λαμπρή πορεία προς έναν νέο αγώνα κατά ποίου; Η «Δύση» εναντίον του ίδιου της του εαυτού, μια επανάληψη του 1914 και του 1939. Ενας νέος εμφύλιος με όπως πάντα παγκόσμιες διαστάσεις, μια και η «Δύση», είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι η κυρίαρχη πλανητική δύναμη. Τι σημαίνει ένας καινούργιος εμφύλιος στη σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα; Τη Ρωσία στη γωνία υποταγμένη στα κελεύσματα της μετα-μοντέρνας Ε.Ε. η οποία δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά της παρά μόνο με νομικές διαδικασίες; Την προβολή ισχύος των ΗΠΑ στην ευρωασιατική ενδοχώρα; Τον έλεγχο των ροών πετρελαίου από την Κεντρική Ασία;
Ολα αυτά δείχνουν ένα μεγάλο γεωστρατηγικό αναθεωρητικό σχέδιο το οποίο μπήκε σε εφαρμογή σε μια στιγμή κατά την οποία η Ε.Ε. δεν ξέρει πού ακριβώς βρίσκεται με μια εκλογική αναμέτρηση τον Μάιο, δίχως ουσιαστικές λύσεις στα δημοσιονομικά και νομισματικά της προβλήματα και με εθνικιστικά κινήματα και αποσχιστικές τάσεις διαφόρων περιοχών. Η Ε.Ε. στην παρούσα κρίση είναι ο κύριος και βασικός υπόλογος και πρόξενος του ό,τι πρόκειται να συμβεί. Και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, η συμφωνία την οποία προσέφερε στην Ουκρανία ήταν ανεπαρκής και δεν συμπεριελάμβανε τον κύριο οικονομικό εταίρο της Ουκρανίας, τη Ρωσία, και δεύτερον, η Ουκρανία είναι στην Ευρώπη και όχι στην Κεντρική Αμερική. Ο πρώτος λόγος είναι καίριος γιατί η προσφορά της Ε.Ε. δεν έλυνε κανένα οικονομικό πρόβλημα της Ουκρανίας. Την αποστασιοποιούσε απλά από τη Ρωσία. Ο δεύτερος λόγος είναι η ουσία του εγκλήματος. Δεν προκαλείς μια κρίση την οποία εναποθέτεις στα χέρια των ΗΠΑ για λύση. Η εμπλοκή μιας μεγάλης δύναμης στον χώρο και στα ζητήματα εθνικής ασφάλειας μια άλλης πυρηνικής δύναμης είναι τυχοδιωκτισμός, αν όχι μέγιστη βλακεία ή και τα δύο μαζί.
Στην παρούσα κρίση, η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ έχουν κάνει ένα μέγιστο λάθος το οποίο αποτελεί και την πεμπτουσία μιας χώρας όπως η Ουκρανία. Η χώρα αυτή πάσχει από έναν εθνικισμό ο οποίος έχει μείνει ανολοκλήρωτος διότι η χώρα είναι ιστορικά, πολιτιστικά και εθνικά διαιρεμένη από αιώνες, χωρίς να μπορέσει να διατυπώσει ουσιώδη εθνικό λόγο. Τι είναι η Ουκρανία: ρωσική, πολωνική, αυστροουγγρική, ταταρική ή ουκρανική; Δυστυχώς είναι τα τέσσερα πρώτα και ακαθόριστα το πέμπτο. Ακαθόριστα γιατί ο ουκρανικός εθνικισμός δεν ορίζεται με βάση μια θετική προσέγγιση σε κάποια παράδοση, αλλά με βάση μια αρνητική προσέγγιση, με ό,τι δεν είναι ρωσικό, πολωνικό, αυστροουγγρικό, ταταρικό. Η Ουκρανία είναι μια χώρα που προσπαθεί να αποκτήσει ταυτότητα, και αυτό είναι ακριβώς το επικίνδυνο παιχνίδι στο οποίο έχει εμπλακεί η «Δύση». Οι αρχικές φάσεις προδιαθέτουν όχι μόνο για το σκληρό πόκερ μεταξύ των δυνάμεων του Καλού και της νέας δύναμης του Κακού, αλλά για τις υποχωρήσεις που πρέπει να κάνει η Ευρώπη μπροστά σε μια ιστορικά αναγκαία έκφανση εθνικισμού, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει τη διάλυση της Ουκρανίας και την εμβάθυνση μιας κρίσης με μια Ρωσία η οποία αισθάνεται υπαρξιακό κίνδυνο. Η προσπάθεια νομιμοποίησης και θεμελίωσης μιας νέας πραγματικότητας στην ουκρανική κοινωνία θα είναι αντικείμενο προπαγάνδας και εκμετάλλευσης και από τις δύο πλευρές με δυσάρεστα αποτελέσματα για τους πολλούς, μάλλον αδαείς και φαντασιόπληκτους καρεκλοκένταυρους σχεδιαστές, σε Βρυξέλλες και Ουάσινγκτον. Βέβαια κανείς από αυτούς δεν κινδυνεύει να χάσει τον μισθό του ή το κεφάλι του. Πολλοί θα τα χάσουν και τα δύο.
Στο μέσο όλων αυτών, η ελληνική προεδρία βρίσκεται ιστορικά στην αρχή μιας κρίσης η οποία μπορεί να πλήξει τη χώρα, κυρίως οικονομικά, αν δεν βρεθεί μια λογική διευθέτηση της νέας ιστορικής γκάφας της «Δύσης». Η «Δύση» είναι αρκετά ισχυρή να πιέσει τη Ρωσία οικονομικά σε βαθμό ασφυξίας, αλλά η Ασία δεν υπήρξε ποτέ χώρος για αναίμακτα παιχνίδια.
……………………………….
* Συγγραφέας
