Του Νικόλα Μιτζάλη*

Στη χώρα αυτή

Των τεθνεώτων ζωντανών

Στη χώρα των απόντων

Στη χώρα αυτή της λογικής

Στη Χώρα Χωρίς Φώτα.

Πού και πού

η κακή λάμψη ενός τσεκουριού

ή κάποιου περιπολικού – δεν ξέρω τα μπερδεύω –

Κατερίνα Γώγου

Ο ρόμβος από το κροτάλισμα των όπλων που πυροβόλησαν συμβολικά την όψη των κεντρικών γραφείων του πλειοψηφικού κυβερνητικού κόμματος και η ηχηρή έκρηξη στο γνωστό εμπορικό κέντρο του Αμαρουσίου σίγουρα δεν απέφεραν κλέος στους χειριστές τους, όπως και ο ήχος της σέγας που άνοιξε τον δρόμο για τις βίαιες εκκενώσεις κατειλημμένων κτιρίων (Βίλα Αμαλίας, κ.ά.) ή εκείνος του πολιορκητικού κριού της αστυνομίας στο αμαξοστάσιο των Σεπολίων.

Η κωδικοποίηση της βίας με όρους πολιτισμικού ταμπού έντονα συνδεδεμένου με τον φόβο του ανεξέλεγκτου, του αφύσικου και του εγκληματικού αποτελεί μεν μια σημαντική κριτική, οδηγεί όμως συνήθως στον αδιέξοδο βερμπαλισμό.

Εάν η βία δεν είναι απλά μια έννοια αλλά μια πρακτική έμφυτη των διαμορφωμένων κοινωνικών σχέσεων, ιδιαίτερα στις καπιταλιστικές κοινωνίες (βλ. Marx), τότε η πολυπλοκότητα και η πολλαπλότητά της, σύμφωνα και με τον Georges Labica, δεν μας επιτρέπει να την καταδικάσουμε «…απ’ όπου κι αν προέρχεται». Και αυτό γιατί οι διάφορες μορφές που προσλαμβάνει δεν μπορούν γενικόλογα να εξισωθούν.

Η βία της διαπόμπευσης και του εγκλεισμού για μήνες των οροθετικών γυναικών που προσφάτως αθωώθηκαν εξισώνεται με το ότι κόλλησαν με αφροδίσια νοσήματα πελάτες που οι ίδιοι πλήρωσαν για τη μη χρήση προφυλακτικού; Η βία της ρίψης μιας πέτρας ή ενός μανταρινιού εξισώνεται με τη βία του ξυλοδαρμού ή της μακροχρόνιας φυλάκισης; Η βία της κατάληψης ενός μαγαζιού εξισώνεται με τη βία της ανασφάλιστης πολύωρης εργασίας χωρίς τα στοιχειώδη εργασιακά δικαιώματα και με τη μη καταβολή των δεδουλευμένων; Η λεκτική βία, λ.χ. σε πολιτικά πρόσωπα, εξισώνεται με τη βία της εκποίησης προσωπικών αντικειμένων για την αποπληρωμή υπέρογκων φόρων ή με τη βία της έξωσης; Η βία της εικόνας μιας διαδήλωσης εξισώνεται με τη βία της αναπηρίας που προκαλεί η χρήση χημικών και χειροβομβίδων κρότου λάμψης; (βλ. Μ. Κυπραίος). Και λίγο πιο παλιά: Η βία της ένοπλης αντίστασης στον κατακτητή εξισώνεται με τη βία των εγκλημάτων του ναζισμού; Ή η βία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου εξισώνεται με τη βία των βασανιστηρίων και της αυταρχικότητας της δικτατορίας;

Η βία των κυρίαρχων μπορεί να εξισωθεί με τη βία των κυριαρχούμενων; Σαφώς όχι, ακόμα και εάν, σύμφωνα με τον Σπινόζα, η τελευταία, ή μάλλον η απειλή χρήσης της τελευταίας, δημιουργεί έναν αμοιβαίο φόβο που συγκρατεί την εκάστοτε κυβέρνηση/εξουσία μακριά από τυραννικές επιλογές (δημιουργούσε θα ήταν σωστότερο, καθώς απέχουμε παρασάγγας από τις εξεγέρσεις και τις επαναστατικές διεργασίες των μαζών του 17ου αιώνα).

Η ετερονομία της κοινωνίας του 21ου αιώνα είναι αυτομάτως η απόδειξη της υποδούλωσής της σε θεσμούς καθορισμένους από την ελίτ που επιτείνουν –εάν δεν προκαλούν– ανισότητες, αλλοτρίωση, περιθωριοποίηση και συστημική βία. Η αντιβία, δηλαδή η νομικά μη επικυρωμένη βία, για πολλούς (Bonanno, Catone, Labica, Malatesta, κ.ά.), έρχεται να απαντήσει σε αυτή τη συστημική βία χρησιμοποιούμενη ως μέσο για την επίτευξη δίκαιων σκοπών, θέτοντας ως προεξάρχον το κριτήριο των σκοπών (δικαιοσύνη) και όχι εκείνο των μέσων (νομιμότητα). Και αυτό γιατί η μη βία και η διαλεκτική φαίνεται, τουλάχιστον μέχρι τώρα, να μην οδηγούν σε καμία διαταξική ειρηνική συνεννόηση.

Η επιλογή αυτή είναι ένα επίπονο (η βία ποτέ δεν μπορεί να θεραπεύσει πλήρως τις πληγές που προκαλεί) και αναγκαστικό εργαλείο άμυνας και όχι μια αρχή. Αν και συνήθως δεν μπορεί να επιφέρει τα αποτελέσματα που θα ήθελε, παρά μονάχα σε συμβολικό επίπεδο, η εξουσία -μολονότι υπερέχει συντριπτικά- δεν μπορεί να την εξαλείψει παρά μονάχα με έναν τρόπο: με την πραγμάτωση της δίκαιης, ισόνομης και αυτόνομης κοινωνίας.

Μέχρι τότε τα κρόταλα της βίας θα μας ξαφνιάζουν/τρομάζουν περιστασιακά, θυμίζοντάς μας ότι η ένταση που προκαλούν περνά μέσα από τα κλείστρα της διαπλοκής, της εκμετάλλευσης και της ανισότητας που βυθίζουν καθημερινά τη χώρα αυτή στην εξαθλίωση.

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

* Δρ αρχιτεκτονικής ΕΜΠ