Του Χάρη Ναξάκη*
Στον περίφημο διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων ( Θουκυδίδου Ιστορία, Ε΄) οι Αθηναίοι, μεθυσμένοι από την ισχύ και την εξουσία, πριν ισοπεδώσουν τη Μήλο, εξοντώσουν όλους τους φέροντες όπλα Μηλίους και αιχμαλωτίσουν τα γυναικόπαιδα επειδή έμειναν ουδέτεροι κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου μεταξύ Σπαρτιατών και Αθηναίων, διαμηνύουν στους Μήλιους: Οι θεοί όπως και οι άνθρωποι υπακούουν σε έναν νόμο της φύσης, σύμφωνα με τον οποίο εξουσιάζει ο ισχυρότερος. Στην παρατήρηση των Μηλίων ότι θέλουμε να είμαστε φίλοι σας χωρίς να συμμαχήσουμε ούτε με τους μεν ούτε με τους δε, οι Αθηναίοι απαντούν: Η έχθρα σας μάς είναι λιγότερο επιζήμια από τη φιλία σας, διότι οι υπήκοοί σας θα έβλεπαν στη φιλία ένα σημάδι αδυναμίας μας, ενώ γνωρίζουν ότι μόνο οι εχθροί μισιούνται… Εμείς θέλουμε να διατηρήσουμε την ηγεμονία μας, να σας κατακτήσουμε χωρίς μάχη, και ως εκ τούτου να σας σώσουμε. Δεν είναι δυνατόν να σωθούμε αν υποδουλωθούμε, λένε οι Μήλιοι, για να τους απαντήσουν οι Αθηναίοι ότι είναι καλύτερα να είναι υποδουλωμένος κάποιος παρά κατεστραμμένος.
Παρότι μας χωρίζει σήμερα ιστορική άβυσσος από το 416 π.Χ. που διαδραματίστηκαν τα παραπάνω γεγονότα, οι συνειρμοί είναι προφανείς. Η Ελλάδα είναι στη θέση της Μήλου και οι Αθηναίοι είναι οι γερμανικές και βορειοευρωπαϊκές ελίτ. Οι ελίτ της Ελλάδας επέλεξαν ότι είναι καλύτερα να είσαι υποδουλωμένος παρά κατεστραμμένος, αν και στο τέλος του τούνελ είναι πιθανόν να είμαστε και υποδουλωμένοι (απώλεια εθνικής κυριαρχίας, δημοκρατία υπό επιτήρηση) και κατεστραμμένοι (ύφεση, ανεργία, τεράστιο χρέος, διάλυση κοινωνικού κράτους). Η μόνη ίσως διαφορά μεταξύ Μηλίων και σημερινής Ελλάδας είναι η αξιοπρέπεια των Μηλίων. Εμείς οικειοθελώς ενταχθήκαμε στη συμμαχία, στο κοινό ευρωπαϊκό μας σπίτι. Η ύβρις που διέπραξαν οι Αθηναίοι, και διαπράττουν σήμερα με μοχλό την οικονομική υποδούλωση οι γερμανικές ελίτ και το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, έχει τις ρίζες της στη θέληση για δύναμη, ισχύ και κυριαρχία, που αποτελούν στοιχεία της εγγενούς ιδιοτέλειας της ανθρώπινης φύσης τα οποία βρήκαν νέα έκφραση στο πρότυπο του homo economicus.
Η εποποιία του οικονομικού ανθρώπου, που είναι μια ασταμάτητη μηχανή ικανοποίησης αναγκών με την κατανάλωση εμπορευμάτων, στηρίζεται στην αντίληψη ότι μέσω του εμπορίου, των οικονομικών συναλλαγών, θα έρθει η υλική ευημερία κι έτσι θα κατευναστεί η ανθρώπινη επιθετικότητα. Οι ευρωπαϊκοί λαοί πίστεψαν, με την καθοδήγηση του Διαφωτισμού (Μοντεσκιέ), έπειτα από εκατοντάδες χρόνια θρησκευτικών και εθνικών πολέμων ότι το εμπόριο, η υλική ευημερία θα εξημερώσουν τα πάθη και θα ειρηνεύσουν τις καρδιές των ανθρώπων. Ετσι, ενώ στις προβιομηχανικές κοινωνίες η οικονομική δραστηριότητα δεν ήταν διαχωρισμένη από τα ηθικά, θρησκευτικά, φυσικά και συμβολικά στοιχεία, με την έλευση της οικονομίας της αγοράς αποσπάται από τη σύμφυσή της από την κοινωνική ζωή και γίνεται αυτοσκοπός.
Ο homo economicus, αυτό το ανθρωπολογικό τέρας, είναι σήμερα το πολιτισμικό πρότυπο της Ευρωπαϊκής Ενωσης που οι κυρίαρχες ελίτ της Ελλάδας ενέταξαν σ’ αυτήν έτσι ώστε με εντατικά σεμινάρια να το εμπεδώσει. Εκτός από τη διαφορά ισχύος μεταξύ της Ελλάδας και των άλλων χωρών της Ε.Ε., που αναπόφευκτα θα μας οδηγούσε να έχουμε τη μοίρα των Μηλίων, η Ελλάδα ανήκει σε άλλο πολιτισμικό πρότυπο. Για τους λαούς της Μεσογείου στους οποίους ανήκουμε, η Ιστορία, ο χρόνος, δεν έχουν ευθύγραμμη πορεία προς έναν επίγειο ή ουράνιο παράδεισο, αλλά είναι κυκλικά ή σπειροειδή –πρόοδος και επανάληψη συνυπάρχουν.
Ο χώρος επίσης, ο τόπος και η φύση συμμετέχουν στη συγκρότηση της ανθρώπινης ταυτότητας, όταν για το κυρίαρχο δυτικό υπόδειγμα η φύση θεωρείται πεδίο προς κατάκτηση και ο άνθρωπος άπατρις. Αλλιώς γλεντάμε, χορεύουμε, ερωτευόμαστε, αντιμετωπίζουμε τον θάνατο, με άλλους ρυθμούς δουλεύουμε, ξεκουραζόμαστε, με διαφορετικό τρόπο πιστεύουμε: γεωργός στην Κρήτη, ύστερα από μήνες παρατεταμένης ανομβρίας, αγανακτισμένος σηκώνει το όπλο του, σημαδεύει τον ουρανό και πυροβολώντας φωνάζει «ρε κερατά Θεέ, θα βρέξεις;». Δεν ξέρω αν αυτή η συνομιλία με τον Θεό έφερε βροχή, αλλά εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι ο πρώτος και τελευταίος Βορειοευρωπαίος, προτεστάντης ή καθολικός, που έπραξε κάτι ανάλογο απαγχονίστηκε από την Ιερά Εξέταση.
……………………………………………………………………..
* Καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου, συγγραφέας
