Χρονογράφημα
Του Πέτρου Μανταίου
Τα χρυσαυγίτικα «φροντιστήρια» «εθνικής διαπαιδαγώγησης» υπό τον τίτλο «Διάπλαση των παίδων» σχολιάστηκαν επαρκώς, σε συνδυασμό και ως «κλεψίτυπο» του ιστορικού περιοδικού «Διάπλασις των Παίδων». Αλλά δεν νομίζω ότι αυτοί που επιχειρούν να «επανεκδώσουν» τη «Διάπλαση» και, μέσω αυτής, να «διδάξουν» στα Ελληνόπουλα την «αληθινή Ιστορία» της Ελλάδας, έχουν ιστορική συναίσθηση του ρόλου που έπαιξε στη διαμόρφωση συνείδησης δύο, τουλάχιστον, γενεών Ελλήνων η ιστορική, άκρως εξωστρεφής, επικοινωνιακή και προοδευτική στην εποχή της, «Διάπλασις των Παίδων»∙ αν ξεφύλλισαν ένα έστω από τα αμέτρητα –ίσως υπερβαίνουν τα 2.000– τεύχη της παλιάς «Διαπλάσεως» (1879-1947)∙ γιατί υπήρξε και νεότερη, που η έκδοσή της διακόπηκε επί χούντας!
Αν είχαν ελάχιστη ιστορική συναίσθηση, θα απέφευγαν, τουλάχιστον, τους ονοματολογικούς συνειρμούς που μπορεί να προκαλέσουν διακηρυγμένες –και… εμπράκτως– δοξασίες φυλετικής ανωτερότητας, ξενοαπωθητικές και ξενοφοβικές από τον τίτλο ενός περιοδικού, ψυχή του οποίου –από νεαρός συντάκτης, μετέπειτα αρχισυντάκτης, διευθυντής, τέλος εκδότης– ήταν ο… Ξενόπουλος που, ενίοτε, στα πολλά ψευδώνυμά του, υπέγραφε και ως… Ξενότιμος!
Πέρα από λογοπαίγνια (τα οποία, ούτως ή άλλως, δεν είναι… κοινής χρήσεως∙ ο υπαρχηγός Παππάς π.χ. ή ο Καιάδας μπορεί να τα παρεξηγήσουν), η γνήσια «Διάπλασις» ήταν περιοδικό που, εξαρχής, επέλεξε –και διατήρησε μέχρι τέλους– το δρόμο της ηθικής και πολιτιστικής καλλιέργειας των Ελληνοπαίδων, μέσω μάθησης και ψυχαγωγίας, σε συνεχή επαφή (πρώτη ανάλογη προσπάθεια με διάρκεια στην Ελλάδα) με τα σύγχρονα ευρωπαϊκά ρεύματα της λογοτεχνίας, ιδίως της παιδικής. Γι’ αυτό και από τις σελίδες του παρέλασε (διέτρεχα τον κατάλογο και αναρωτιόμουν, ποιος απουσιάζει!) το απαύγασμα της ελληνικής διανόησης.
Ατυχής, άρα, η «έμπνευση», « ιστορική διδασκαλία» μονομερής, μεροληπτική, διχαστική, διαιρετική, ιδίως όταν απευθύνεται σε παιδιά, να ονομαστεί «Διάπλαση». Το σωστό –και το… ιστορικά δίκαιο!– θα ήταν… Διάθλαση (των παίδων). Νομίζω του Ορσον Ουέλς είναι η επισήμανση των τριών δεινών της ανθρωπότητας: Φασισμός-Πείνα-Φόβος! Δυστυχώς συγκοινωνούν…
