Τρίτη ματιά 

Tου Πέτρου Μανταίου

Υπάρχουν ακόμα. Μαυρομιχάλη και Αραχώβης. Μπιλιάρδα «Mondial». Ανάμνηση, εκ μεταφοράς, από τα θρυλικά Μπιλιάρδα του «Μόντιαλ», Πανεπιστημίου και Εμμανουήλ Μπενάκη, πάνω από τον κινηματογράφο «Μόντιαλ». Το κτίριο κατεδαφίστηκε τη δεκαετία τού ’60. Τα πρόλαβα τα Μπιλιάρδα του «Μόντιαλ». Ανέβηκα τη στενή σκάλα, μερικές φορές, να θαυμάσω τους καλούς μπιλιαρδόρους. Ισως επειδή δεν έμαθα ποτέ μπιλιάρδο. Στο αριστερό μας λίκνο, βλέπετε, τα σφαιριστήρια ήταν στη μαύρη λίστα.

Τον κινηματογράφο «Μόντιαλ» τον γνώρισα καλύτερα ως… σκασιάρχης. Οταν από τους ακριβούς της πρώτης προβολής της Πανεπιστημίου –«Μαξίμ», γωνία με Αμερικής, «Ιντεάλ», «Ρεξ», «Τιτάνια», «Πάνθεον»– πέρασε στους φτηνούς, λαϊκούς, με τα δύο έργα: «αισθηματικό» και «περιπέτεια»: «Αλάσκα» και «Ροζικλαίρ» (από το όνομα των δύο κοριτσιών του Ελληνοαμερικανού αιθουσάρχη, της Ρόζας και της Κλαίρης!) στην Πατησίων, «Ελλάς» στην Αθηνάς, «Αθηναϊκόν» όπισθεν Δημαρχείου. Οι υπόλοιποι, περί την Ομόνοια, λαϊκοί κινηματογράφοι με διπλά έργα, αργότερα με «τσόντες» και πορνό, ήρθαν –ή μετατράπηκαν– μεταγενέστερα.

Ομως το «Μόντιαλ», προτού γίνει κινηματογράφος, είχε μεγάλη προϊστορία θεάτρου, κυρίως επιθεωρησιακού, με φημισμένους θιάσους του λεγόμενου ελαφρού και μουσικού θεάτρου της προπολεμικής Αθήνας, με επιχειρηματική ευθύνη του σημαντικότερου, ίσως, θεατρώνου αυτού του είδους που εμφανίστηκε στην Ελλάδα, του Ανδρέα Μακέδου.

Από το «Μόντιαλ» πέρασαν ή ντεμπουτάρισαν σ’ αυτό μεγάλα ονόματα του μουσικού και ελαφρού μας θεάτρου, ηθοποιοί, τραγουδιστές, συνθέτες, στιχουργοί, κομφερανσιέ, όπως: Σοφία Βέμπο, Καλουτάκια, Ρένα Βλαχοπούλου (η οποία, σαν σωστή γυναίκα, ελαφρώς… θόλωσε τα πειστήρια πρώτης εμφάνισης!), Καίτη Ντιριντάουα (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο που «κέρδισε» σε περιοδεία στην Αίγυπτο, όταν τα στρατεύματα του Μουσολίνι καταλάμβαναν την πόλη Ντιριντάουα της Αιθιοπίας!), Μίμης Τραϊφόρος, Ορέστης Λάσκος, Αλέκος Σακελλάριος. Ανάμεσά τους, ο σπουδαίος κωμικός, τενόρος και λαϊκός ποιητής Πέτρος Κυριακός. Που, κατά μία εκδοχή, από εκεί, από τη σκηνή του «Μόντιαλ», είπε, επί δικτατορίας Μεταξά, το περίφημο: «Θα το πω κι ας το πιω (εννοώντας το ρετσινόλαδο ως μέθοδο βασανισμού!): Με τάξι, με τάξι/ το ψωμί πήγε δεκάξι/ και το λάδι θα πετάξει». Που χάλασε μεν κόσμο, αλλά οδήγησε τον ίδιο ενώπιον του Μανιαδάκη… διά τα περαιτέρω∙ η άλλη εκδοχή είναι ότι το είπε από το θέατρο «Λαού» στο Μεταξουργείο, σήμερα Κινηματογραφική Λέσχη. Στο «Μόντιαλ» έκανε πρεμιέρα, Αύγουστο 1926, και η «Χαλιμά» που ανέβασε πρόσφατα η Λυρική στο «Ολύμπια».

Εν ολίγοις το λεγόμενο ελαφρό θέατρο, την προπολεμική δεκαετία 1929-1940 (με την κρίση και παρά την κρίση), ήταν τόσο λαοφιλές που έπεφτε κάπως… βαρύ στις εξουσίες, δικτατορικές και κοινοβουλευτικές, που το είχαν σμπαραλιάσει στο φόρο και στη λογοκρισία, ενώ αβαντάριζαν την πρόζα! Χώρια οι απόπειρες! Βενιζελικοί χτύπησαν στο κατάμεστο «Περοκέ» τον Αυλωνίτη, βασιλικοί χτύπησαν στη «Μάντρα» του τον Αττίκ. Πού φτάνει καμιά φορά η μπίλια ενός μπιλιάρδου…