ΚΚΕ Από το πρώτο και ιδρυτικό τον Νοέμβριο του 1918, στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμοπλοίων στον Πειραιά, στο 19ο που ανοίγει σήμερα τις εργασίες του στο Σπίτι του Λαού στον Περισσό

Του Φώτη Παπούλια

Σήμερα ανοίγει τις πύλες του το Σπίτι του Λαού στον Περισσό, για να υποδεχθεί τους συνέδρους και τις διεθνείς αντιπροσωπείες των κομμουνιστικών κομμάτων που θα πάρουν μέρος στην έναρξη του 19ου Συνεδρίου του ΚΚΕ.

Η ιστορία των συνεδρίων για το μακροβιότερο κόμμα της ελληνικής πολιτικής σκηνής ξεκινά τον Νοέμβριος 1918, στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμοπλοίων στον Πειραιά, με το ιδρυτικό συνέδριο για τη συγκρότηση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ). Τότε εκδηλώθηκαν τρεις τάσεις: οι αριστεροί σοσιαλιστές (Δ. Λιγδόπουλος, Σ. Κομιώτης και Μ. Οικονόμου), η ρεφορμιστική δεξιά (Α. Σιδέρη, Ν. Γιαννιός, Π. Δημητράτος) και το «κέντρο» (με τον Α. Μπεναρόγια).

Οι αριστεροί σοσιαλιστές επικράτησαν και το ιδρυτικό ψήφισμα αναφερόταν στην «πολιτική και οικονομική οργάνωση του προλεταριάτου σε ξεχωριστό κόμμα τάξεως για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας» και στη «διεθνή συνεννόηση και δράση των εργατών».

Σφήνα τέσσερα έκτακτα

Η λέξη «Κομμουνιστικό» σε παρένθεση προστέθηκε στο 2ο Συνέδριο τον Απρίλη του 1920, και απορρίφθηκε η άποψη περί ελευθερίας των φραξιών και ομάδων μέσα στο κόμμα. Μεταξύ 2ου και 3ου Συνεδρίου διενεργήθηκαν τέσσερα έκτακτα συνέδρια: το εκλογικό (Οκτώβρης του 1920), εκείνο του Νοέμβρη 1922, ακόμα ένα εκλογικό (19-24 Σεπτεμβρίου 1923) και το 3ο έκτακτο συνέδριο στην Αθήνα (26 Νοεμβρίου-3 Δεκεμβρίου 1924).

Το συνέδριο αντιμετώπισε την εμφάνιση δεξιών και αριστερών απόψεων που «έβαζαν σε κίνδυνο τον προλεταριακό – επαναστατικό του χαρακτήρα» και μετονόμασε το ΣΕΚΕ Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Στο 3ο τακτικό, που συνήλθε τον Μάρτιο του 1927, οι 100 αντιπρόσωποι συμφώνησαν ότι «η χώρα μας από την άποψη της καπιταλιστικής εξέλιξης είναι καθυστερημένη [...] το σπουδαιότερο ρόλο παίζουν η αγροτική οικονομία, το εμπορικό, το εφοπλιστικό και το τραπεζικό κεφάλαιο [...]».

Με παρένθεση το 4ο Συνέδριο (Δεκέμβριος 1928), το οποίο δεν κατέληξε «στον χαρακτήρα της επικείμενης επανάστασης στην Ελλάδα», το 5ο συνήλθε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1934 σε συνθήκες μυστικότητας και επικύρωσε την απόφαση της 6ης Ολομέλειας που καθόριζε ότι «η επανάσταση θα έχει αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα με τάσεις μετατροπής της σε προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση».

«Ο κίνδυνος του φασισμού και του πολέμου και η πάλη εναντίον αυτού του κινδύνου» ήταν η βασική αρχή του 6ου Συνεδρίου τον Δεκέμβριο του 1935, ενώ σε συνθήκες νομιμότητας διεξήχθη το 7ο Συνέδριο (1-6 Οκτώβρη 1945) στον κινηματογράφο «Τιτάνια», όπου διαπιστωνόταν ότι «μέσα στον πανευρωπαϊκό οργασμό της δημοκρατικής και σοσιαλιστικής αναγέννησης, η Ελλάδα, χάρη στην ένοπλη ξενική επέμβαση αποτελεί τραγική εξαίρεση [...] εφόσον όμως δεν θα σταματήσει η δολοφονική τρομοκρατική δράση κατά του λαού, νόμιμο δικαίωμα άμυνας είναι η χρησιμοποίηση των ίδιων μέσων από το λαό, για την απόκρουση της αφηνιασμένης τρομοκρατικής δράσης του μαύρου μετώπου».

Με δραματικό διάλειμμα 16 χρόνων, συγκλήθηκε το 8ο Συνέδριο (2-8 Μαΐου 1961) στην Τσεχοσλοβακία. Με παράνομο το ΚΚΕ, και αρκετά στελέχη του να δραστηριοποιούνται στην ΕΔΑ, έβαζε στόχο «την ανατροπή της κυβέρνησης της δεξιάς [...] το σχηματισμό μιας δημοκρατικής κυβέρνησης». Δώδεκα χρόνια αργότερα, στο Βερολίνο (Δεκέμβριος 1973), το 9ο Συνέδριο «κριτίκαρε» την πορεία του κόμματος από το 8ο Συνέδριο, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «από το 8ο μέχρι τη 12η Ολομέλεια κυριάρχησε η δεξιά οπορτουνιστική παρέκκλιση» και έθεσε στόχο «την οικοδόμηση ισχυρού κόμματος με γερές οργανώσεις», ενώ ψήφισε και νέο πρόγραμμα και καταστατικό του κόμματος.

Το πρώτο νόμιμο

Πρώτο νόμιμο συνέδριο έπειτα από 27 χρόνια ήταν το 10ο στο γήπεδο του Μίλωνα (15-20 Μαΐου 1978) και καθόρισε ότι «για την πραγματοποίηση του αντιιμπεριαλιστικού αντιμονοπωλιακού δημοκρατικού επαναστατικού μετασχηματισμού της χώρας, επιβάλλεται να περάσει η εξουσία στα χέρια των αντιιμπεριαλιστικών, αντιμονοπωλιακών δυνάμεων και να εγκαθιδρυθεί μια δημοκρατία του λαού».

Με το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, το 11ο Συνέδριο (14-19 Δεκεμβρίου 1982) στον Περισσό εκτίμησε ότι «η άρχουσα τάξη συγκεντρώνει τις κύριες προσπάθειές της στο να περιορίσει το ΠΑΣΟΚ [...] σ' ένα ρόλο κόμματος εναλλαγής στην εξουσία με το ΚΚΕ στη γωνία» και υιοθέτησε τον όρο «πραγματική αλλαγή». Στην πολιτική απόφαση του 12ου Συνεδρίου (Μάιος 1987), έγινε αναφορά στον δρόμο της Αριστεράς «για μια ανάπτυξη νέου τύπου για αλλαγή με κατεύθυνση το σοσιαλισμό που θα προχωρά με ρήξεις με το σύστημα της εξάρτησης και της μονοπωλιακής κυριαρχίας».

Η κρίση του 1989, με την αποχώρηση στελεχών της Κεντρικής Επιτροπής, και η διάσπαση της ΚΝΕ σημαδεύουν το 13ο Συνέδριο τον Φεβρουάριο του 1991 και η πάλη με τους «οπορτουνιστές», που ήθελαν τη διάχυση του κόμματος στον ενιαίο τότε Συνασπισμό, έληξε με την αποχώρηση 45 μελών της Κεντρικής Επιτροπής, και στο επόμενο [(14ο) Δεκέμβριος 1991] τέθηκε επί τάπητος η ανασυγκρότηση και η ανάπτυξη του κόμματος. Οσον, δε, αφορούσε την πολιτική των συμμαχιών, αναφερόταν ότι «η πολιτική συμμαχιών, πολιτική στρατηγικής σημασίας, πρέπει να είναι διαρκής φροντίδα του ΚΚΕ, οι δυσκολίες τα λάθη και οι αποτυχίες δεν πρέπει να οδηγούν στην άρνησή της αλλά στη δημιουργική και αποτελεσματική εφαρμογή της».

Στο 15ο (Μάιος 1996) ψηφίσθηκε νέο πρόγραμμα και Καταστατικό, ενώ το 16ο (Δεκέμβριος 2000) επεξεργάστηκε τη γραμμή του Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού Δημοκρατικού Μετώπου, επισημαίνοντας πως «το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι η λαϊκή εξουσία είναι η σοσιαλιστική εξουσία [...] όμως δεν τη θεωρούμε ως όρο για τη συγκρότηση του μετώπου, αφού αυτό δεν θα συγκροτηθεί στη βάση της συμφωνίας για το σοσιαλισμό». Το 17ο (Φεβρουάριος 2005) θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί προετοιμασία του 18ου (Φεβρουάριος 2009), το οποίο εμβάθυνε στις αιτίες της αντεπανάστασης και πιστοποιούσε πλέον την επιστροφή στον σταλινισμό.