Του Ι.Ν. Μαρκόπουλου*

Η πεισματική εμμονή στην άποψη ότι η κρίση που συθέμελα ταλανίζει τη χώρα –και έχει υποθηκεύσει το μέλλον της τουλάχιστον για τα επόμενα είκοσι χρόνια, καταστρέφοντας τη ζωή και τα όνειρα των παιδιών μας– οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη συγκυρία της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού, ούτε αποκαλύπτει ολόκληρη την αλήθεια αλλά ούτε και είναι πολιτικά χρήσιμη. Είναι, για να ακριβολογούμε, καταστροφική, αφού συνεχίζει να εντάσσεται, ιστορικά, στο ίδιο πλαίσιο μιας παντελούς έλλειψης ενός μακρόπνοου προγραμματισμού της πορείας της χώρας και μιας ουσιαστικής κριτικής θεώρησης των εκάστοτε πολιτικών μας επιλογών αλλά και του σύνολου νεοελληνικού μας βίου.

Μέσα στη χρονική αυτή, αρκετά ταραχώδη περίοδο, ποτέ δεν υπήρξε η δυνατότητα και ο χρόνος για έναν ολοκληρωμένο και μακροπρόθεσμο ουσιαστικό σχεδιασμό της πολιτικής που η χώρα θα έπρεπε να ακολουθήσει σε όλους τους ζωτικούς, για την ομαλή αναπτυξιακή της πορεία, τομείς. Οι καιροί, όμως, είναι πάντοτε ταραγμένοι κι εμείς θα πρέπει, ενάντια ίσως στη φύση και την ιδιοσυγκρασία μας, να βρούμε κάποτε τον τρόπο που θα μας επιτρέψει να αντιμετωπίσουμε το μέλλον μας με μεγαλύτερη φρόνηση, προνοητικότητα και οργάνωση. Πόσω μάλλον που το παιχνίδι, στο παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό, είναι –πάντοτε ήταν– ένα παιχνίδι επικράτησης της ισχύος και όχι του δικαίου.

Ασφαλώς, λοιπόν, και υπάρχει η παγκόσμια κρίση του βάρβαρου και ανελέητου νεοφιλελευθερισμού, που αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει τον πλανήτη σε ανεξέλεγκτες κοινωνικές αναταραχές, στον παγκοσμιοποιημένο φασισμό και στην πλήρη οικολογική καταστροφή. Τα σημάδια, αν και όλο πιο έντονα, παραμένουν, δυστυχώς, ακόμη αδιάβαστα από την ανθρώπινη αφροσύνη και ύβρη.

Ασφαλώς και πρόκειται για ένα θανάσιμο παιχνίδι ισχύος, υποδούλωσης και εκμετάλλευσης, που και άλλες φορές παίχθηκε εις βάρος μας, πολύ πιο φανερά όμως, τότε, χωρίς παραπλανητικά χαμόγελα και «φιλικά» χτυπήματα στην πλάτη.

Ασφαλώς και οι βόρειοι σύμμαχοί μας, που τόσο προσβλητικά ομιλούν για τους «απατεώνες στην ευρωπαϊκή οικογένεια», θα μπορούσαν να διερωτηθούν πώς αυτοί καταλαβαίνουν την οικογένεια (η μελέτη αυτή θα συνέβαλε αποφασιστικά στην αυτογνωσία τους), ποιες ήταν οι δικές τους καθυστερήσεις, παραλείψεις, παρατυπίες και αθετήσεις συμφωνιών, τωρινών αλλά και αλλοτινών εποχών, αλλά και ποιος ευθύνεται σήμερα, με την προσβλητικότατη και αλαζονική του συμπεριφορά, για αυτό το νέο κύμα μίσους μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών, μεταξύ Βορρά και Νότου.

Ωστόσο, πέρα από όλες αυτές τις βάσιμες αναφορές, αλλά και πέρα από την παγκόσμια κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, η χώρα μας βιώνει, από συστάσεως του νεοελληνικού κράτους, μια διαχρονική, άλλοτε εμφανή και άλλοτε υπόρρητη κοινωνικοπολιτική και πολιτισμική κρίση. Μια κρίση που παρουσιάζει όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά των δικών μας επιλογών και συμπεριφορών, της δικιάς μας ιδιοσυγκρασίας. Και αυτό πρέπει κάποτε να βρούμε τον χρόνο και το θάρρος όχι μόνο να το δούμε κατάματα αλλά και να το μελετήσουμε σε βάθος, ακολουθώντας τον δικό μας δρόμο αυτογνωσίας. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να ανακτήσουμε τη χαμένη μας ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια, παρά μόνον αυτός ο δύσκολος δρόμος της αυτογνωσίας και της αναστοχαστικής βελτίωσής μας, μέσα σ' αυτό το πράγματι απάνθρωπο παγκόσμιο σκηνικό, το οποίο όμως ουδόλως αρκεί για να αποτελέσει το σωτήριο άλλοθι της κακοδαιμονίας μας. Οι δικές μας ασυγχώρητες επιπολαιότητες, παραλήψεις, παρατυπίες και αστοχίες συνέτειναν, επίσης, στο να περιέλθει ο τόπος μας, με την προφανή αποτυχία κράτους και πολιτών, σ’ αυτήν την επαίσχυντη κατάσταση αδυναμίας και ταπείνωσης. Οι άλλοι, με την πολιτική τους, κάνουν απλώς αυτό που εκατοντάδες χρόνια έμαθαν να κάνουν. Δεν χρειάζεται να διαβάσουμε Ελληνες ιστορικούς ή φιλοσόφους για να το ανακαλύψουμε. Υπάρχουν σημαντικότατοι, διεθνούς κύρους ξένοι φιλόσοφοι και διανοητές, Γερμανοί μάλιστα, που έχουν εγκαίρως και εγκρίτως καταθέσει τις απόψεις τους περί αυτού. Το κρίσιμο, επομένως, και ζωτικό για το μέλλον μας ερώτημα είναι τι κάνουμε εμείς.

Σε μια παγκόσμια πολιτική σκηνή, όπου καλούμαστε να παίξουμε με αμείλικτους παίκτες, που εργάζονται δεκαετίες ολόκληρες για τον ρόλο τους και τις μεγαλεπήβολες και συχνά επεκτατικές τους επιδιώξεις –που μελετούν βήμα προς βήμα τις επιλογές και τις κινήσεις τους, και σχεδιάζουν την πορεία τους, και την οικονομική και εξωτερική, για παράδειγμα, πολιτική τους, σε μεγάλο βάθος χρόνου– δεν μπορούμε εμείς να πορευόμαστε αμέριμνοι, δίχως πυξίδα και όπου κάθε φορά μάς βγάλει. Είναι αναποτελεσματικό όταν δεν εμφανιζόμαστε στη διεθνή σκηνή σαν προετοιμασμένοι από καιρό. Είναι καταστροφικό αν είμαστε ανοργάνωτοι, αιώνια διχασμένοι σε όλα τα μεγάλα ζητήματα που ταλανίζουν τη χώρα, και αν αντιμετωπίζουμε, συχνότατα, τα προβλήματα ad hoc, δίχως ίχνος ενός μακρόπνοου σχεδιασμού και μιας διορατικής πολιτικής στοχοθεσίας. Είναι τελικά επιτακτική ανάγκη, για την επιβίωσή μας, να αναθεωρήσουμε αυτήν την καταστροφική κοσμοθεώρηση και να αλλάξουμε τάχιστα πορεία.

……………………………………………..

*Καθηγητής της Τεχνολογίας και της Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο ΠΤΔΕ της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ