Του Θωμά Τσαλαπάτη

- Κυρία Θάτσερ, ποιο είναι το σημαντικότερο επίτευγμά σας στη μακρόχρονη πολιτική σταδιοδρομία σας;

- Ο Τόνι Μπλερ και οι Νέοι Εργατικοί. Αναγκάσαμε τους αντιπάλους μας να αλλάξουν τις απόψεις τους.

(διάλογος από δείπνο προς τιμήν του βουλευτή Κόνορ Μπέρνς)

Από τις δηλώσεις που ακολούθησαν τον θάνατο της Θάτσερ μεγαλύτερη εντύπωση προκάλεσαν αυτές τον αντιπάλων της: της Glenda Jackson, του Ken Livingstone, του Ken Loach. Αν υπήρξε μία δήλωση της αντίπερα όχθης που σχολιάστηκε αρνητικά, εκτενέστατα και σε βάθος, αυτή ήταν του πρωθυπουργού David Cameron: «Πιστεύω πως με κάποιον τρόπο είμαστε όλοι θατσεριστές σήμερα». Παρ' όλα αυτά η φράση είναι δανεισμένη και απλώς επαναλήφθηκε σε νέο πλαίσιο. Γράφτηκε το 2002 στους «Times» από τον Peter Mandelson, έναν από τους βασικούς δημιουργούς των Νέων Εργατικών. Στο άρθρο αυτό ο Mandelson υποστήριζε πως στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης οι θατσερικές και νεοφιλελεύθερες εφαρμογές είναι κάτι το αυτονόητο, ένας δρόμος που όποιος δεν τον ακολουθήσει θα τιμωρηθεί. Η ταύτιση αυτών των δηλώσεων αποτελεί κάτι πολύ σημαντικότερο από μια σύμπτωση απόψεων. Αποτελεί τη διαπίστωση του τέλους μιας πορείας και το τέλος μιας μεταμόρφωσης.

Το 1979, μετά τον «χειμώνα της δυσαρέσκειας», οι Εργατικοί θα χάσουν τις εκλογές από το ανερχόμενο τότε άστρο της Μάργκαρετ Θάτσερ. Οι Συντηρητικοί θα μείνουν στην εξουσία για 18 χρόνια. Για τους Εργατικούς τα χρόνια αυτά θα αποτελέσουν «τα χρόνια της περιπλάνησης», χρόνια ήττας, εσωστρέφειας και σταδιακής μεταμόρφωσης. Την εκλογική ήττα του 1979 θα ακολουθήσει η αριστερότερη και ριζοσπαστικότερη στροφή των Εργατικών. Αρχηγός του κόμματος θα εκλεγεί ο σοσιαλιστής Μάικλ Φουτ, ιστορική μορφή της αριστερής πτέρυγας, ενώ οι μαρξιστικές ιδέες του Τόνι Μπεν αποκτούν όλο και μεγαλύτερη επιρροή. Η στροφή αυτή φέρνει και την διάσπαση του κόμματος. Η «συμμορία των τεσσάρων», μια ομάδα βουλευτών στη δεξιά τάση του κόμματος, θα αποσχιστεί και θα δημιουργήσει το Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα. Η διάσπαση αυτή, σε συνδυασμό με έναν σημαντικό αριθμό κακών χειρισμών και ταυτόχρονα το κλίμα θριάμβου γύρω από τη νίκη στα Φόκλαντ, θα φέρει το χειρότερο εκλογικό αποτέλεσμα στην ιστορία των Εργατικών το 1983. Το πρόγραμμα των Εργατικών σε αυτές τις εκλογές (το οποίο θα χαραχθεί στη μνήμη χλευαστικά ως το «εκτενέστερο σημείωμα αυτοκτονίας στην Ιστορία») παραμένει έως και σήμερα μία από τις ριζοσπαστικότερες προτάσεις κόμματος εξουσίας στην Ευρώπη: πλήρης πυρηνικός αφοπλισμός, κατάργηση της Βουλής των Λόρδων, μαζικές κρατικοποιήσεις, απόσυρση της Αγγλίας από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα κ.ά.

Η ήττα θα φέρει την αλλαγή ηγεσίας στο κόμμα και την εκλογή του Νιλ Κίνοκ (προερχόμενου από την Αριστερά του κόμματος). Ο Κίνοκ θα παραμείνει αρχηγός έως και το 1992 χάνοντας σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις. Στα χρόνια αυτά θα καταγραφεί και η μετάβαση από τη ριζοσπαστική πολιτική του κόμματος προς την πολιτική των Νέων Εργατικών τη δεκαετία του ’90. Ο Κίνοκ θα στοχοποιήσει την τροτσκιστική τάση του κόμματος (μέχρι τις αρχές του ’90 σχεδόν όλα τα μέλη της θα διαγραφούν), θα αρνηθεί να υποστηρίξει τις μεγάλες απεργίες των ανθρακωρύχων το 1984 (τα συνδικάτα υπήρξαν από τους βασικούς ιδρυτές του Εργατικού Κόμματος), θα εγκαταλείψει τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά σε θέματα εργατικής πολιτικής και δημόσιας περιουσίας και θα εισάγει το θέαμα ως προεκλογικό πολιτικό εργαλείο με βάση τα αμερικανικά πρότυπα (αρένες και λέιζερ, διασημότητες και ο αρχηγός να φτάνει στο κατάμεστο στάδιο με ελικόπτερο). Η μεταμόρφωση του κόμματος θα ολοκληρωθεί το 1995, όταν έπειτα από πρόταση του Τόνι Μπλερ θα αλλάξει το περίφημο άρθρο 4 του καταστατικού του (το άρθρο που προσδιόριζε τους σκοπούς και τις αξίες του κόμματος). Οι κρατικοποιήσεις και ο κρατικός παρεμβατισμός αποτελούν παρελθόν, η προστασία και η μέριμνα για τον πολίτη μεταμορφώθηκαν σε ένα γενικόλογο ευχολόγιο.

Σήμερα που οι Εργατικοί βρίσκονται και πάλι στην αντιπολίτευση, κάνει την εμφάνισή της άλλη μια μεταμόρφωση. Το δόγμα των Γαλάζιων Εργατικών (το οποίο γίνεται όλο και πιο δημοφιλές, αν και δεν έχει υιοθετηθεί πλήρως από τον Εντ Μίλιμπαντ) κρατά αποστάσεις από τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές, ενώ ταυτόχρονα επιλέγει σκληρές και αντιδραστικές θέσεις σε θέματα όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια, η δημόσια παιδεία και ο ακόμα μεγαλύτερος περιορισμός των συνδικάτων. Σήμερα το άλλοτε ριζοσπαστικό κόμμα μοιάζει με άδειο κέλυφος, με δοχείο στο οποίο μπορεί να χυθεί η οποιαδήποτε ιδεολογία, άσχετα από αρχές, παραδόσεις και καταγωγή.

Ο Τόνι Μπεν σχολίαζε: «Είδα τόσες αποτυχίες βασισμένες στην ιδέα: παράτησε οτιδήποτε πιστεύεις και θα κερδίσεις. Και εσύ το παρατάς και δεν κερδίζεις. Και τότε λένε πως μάλλον δεν παρατήσαμε αρκετά και πως πρέπει να παρατήσουμε ακόμη περισσότερα. Αυτή είναι η τραγωδία του Εργατικού Κόμματος». Οπως κάθε τραγωδία έτσι και αυτή των Εργατικών μάς διδάσκει μια σειρά επιγραμματικών συμπερασμάτων που μπορούν να μιλήσουν για το δικό μας σήμερα. Οταν ένα κόμμα προσπαθεί να κερδίσει την εξουσία, κινδυνεύει από τον μετεωρισμό ανάμεσα στον δογματισμό και τις εκπτώσεις. Το κυνήγι των ευρύτερων ακροατηρίων και του μεσαίου χώρου, η επικοινωνία με την επιχειρηματικότητα μπορεί να θεωρηθούν σημαντικός παράγοντας, αλλά είναι επικίνδυνο όταν θεωρηθούν αναγκαίες προϋποθέσεις. Η ιδεολογία, η εφαρμογή των ιδεών και η πολιτική μπορούν να μεταβληθούν από σκοπό και λόγο ύπαρξης του κόμματος σε ένα μέσο απλά για την κατάκτηση της εξουσίας, άρα και να αντικατασταθούν ανάλογα με τη συγκυρία. Η επαφή με τα συντηρητικότερα ακροατήρια ανοίγει δύο δρόμους: ή να τα ριζοσπαστικοποιήσεις προς το νέο ή να τα αφήσεις να σε συντηρητικοποιήσουν προς το παλιό. Σε ακραίες ημέρες σαν τις σημερινές η επανάληψη της Ιστορίας δεν θα εμφανιστεί ως φάρσα, αλλά ως πολυτέλεια λάθους. Μια πολυτέλεια για την οποία δεν υπάρχουν περιθώρια.

http://tsalapatis.blogspot.gr/