«Μόνον οι πολιτικές της αλληλεγγύης και της κοινωνικής ασφάλειας μπορούν να διασφαλίσουν τη συνοχή των κοινωνιών μας» τονίζει στην «Εφ.Συν.» ο διαπρεπής Γάλλος οικονομολόγος, Μισέλ Μπο, επισημαίνοντας ότι όλες οι κοινωνικές λογικές εξουσιάζονται από την καπιταλιστική λογική. Παράλληλα υποστηρίζει ότι η σημερινή κρίση προσομοιάζει όχι μ' εκείνην του 1929, αλλά με την κρίση του τέλους του 19ου αιώνα.

 

 

«Τα βασικά στοιχεία της κοινωνίας τού αύριο είναι ήδη παρόντα στις κοινωνίες μας

 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου

Επιμέλεια μετάφρασης: Δημήτρης Φαναριώτης

 

• Ο Μαρξ έχει γράψει ότι ο καπιταλισμός μπορεί να υπάρχει μόνο επαναστατικοποιώντας όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Σήμερα βλέπουμε την καταστροφή της κοινωνικής συνοχής στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες λόγω της κρίσης. Ποια είναι η προοπτική;

 

Αυτό το οποίο μου φαίνεται το πλέον καταστροφικό για την κοινωνική συνοχή είναι βασικά η γενικευμένη εμπορευματοποίηση, η οποία καθιστά απαραίτητη την κατοχή μιας αγοραστικής δύναμης σε χρήμα. Λαμβάνοντας υπόψη τον αβυσσαλέο βαθμό των ανισοτήτων στον πλανήτη και σε κάθε χώρα, της κολοσσιαίας ισχύος των πολύ μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών, οι οποίες διαφεύγουν τους νόμους που τις ενοχλούν, και τη χωρίς όρια ανευθυνότητα των κρατούντων στην παγκόσμια οικονομία, καθώς και τις ολιγαρχίες, εθνικές και διεθνείς, μόνον οι πολιτικές της αλληλεγγύης και της κοινωνικής ασφάλειας μπορούν να διασφαλίσουν τη συνοχή των κοινωνιών μας.

 

• Μπορεί να ελεγχθεί ο επιθετικός καπιταλισμός των ημερών μας ή πρέπει να δοκιμάσουμε πολύ ριζοσπαστικότερες πολιτικές για να τον αντιμετωπίσουμε;

 

Βασικές μας προτεραιότητες πρέπει να είναι να πολεμήσουμε τον νεοφιλελευθερισμό, να απορρίψουμε τις φιλελεύθερες πολιτικές, να προωθήσουμε σε διεθνές και εθνικό επίπεδο ένα μαζικό πρόγραμμα μείωσης των ανισοτήτων, να περιορίσουμε την ισχύ των μεγάλων εταιρειών, πολυεθνικών και εθνικών. Οσο για τις ανάγκες; Αύξηση της υποστήριξης στους πληθυσμούς οι οποίοι στερούνται τα στοιχειώδη. Να δεσμευθούμε μαζί με όλες τις χώρες που το επιθυμούν να καταβάλλουμε προσπάθειες προκειμένου να εφαρμόσουμε τις τεχνολογίες και τις ενέργειες οι οποίες θα επιτρέψουν να απαντήσουμε στις ανθρώπινες ανάγκες χωρίς να συμβάλλουμε στην καταστροφή του πλανήτη μας. Προωθώντας τις αξίες του σεβασμού του ανθρώπινου γένους και της φύσης, της ελευθερίας μέσα στην υπευθυνότητα και την αλληλεγγύη. Μην ξεχνάτε, ο καπιταλισμός παρέμεινε αόρατος επί αιώνες πριν γίνει ορατός, πριν αποκτήσει όνομα και αναλυθεί τον 19ο αιώνα. Τα βασικά στοιχεία της κοινωνίας τού αύριο είναι ήδη παρόντα στις κοινωνίες μας.

 

• Πιστεύετε ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια συνολική κρίση του καπιταλισμού ή μια κρίση που αφορά μόνο τον «δυτικό κόσμο»;

 

Ειναι σημαντικό να καταλάβουμε το εξής και να το σκεφτούμε καλά: η «κρίση», όπως και η «ανάπτυξη», είναι εδώ και αιώνες συστατικό της εξέλιξης του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός δεν είναι ένα χταπόδι που έρχεται να σφίξει μια κοινωνία για να απομυζήσει το υπερπροϊόν. Είναι ένα σύμπλεγμα κοινωνικών λογικών τις οποίες εξουσιάζει η λογική του καπιταλισμού. Ενός καπιταλισμού του οποίου η προέλευση είναι κυρίως εμπορική και τραπεζική, μετά κατασκευαστική, μετά βιομηχανική 1 και τραπεζική (19ος αιώνας), έπειτα βιομηχανική 2 και οικονομική (20ός αιώνας) και τέλος τεχνο-επιστημονική και οικονομική (εδώ και λίγες δεκαετίες).

 

• Σε τι συνίσταται αυτή η λογική;

 

Αυτή η καπιταλιστική λογική (σε ακατάπαυστο μετασχηματισμό) επιβάλλεται σε άλλες κοινωνικές λογικές (παράγω για να ζήσω, καταναλώνω για να ζήσω και/ή να επιδείξω το status μου, να προετοιμάσω τα γηρατειά μου). Αυτή λοιπόν επιβάλλεται περισσότερο ή λιγότερο αναλόγως των περιόδων και των χωρών, αναλόγως της ιστορίας των χωρών, τη δομή των κοινωνικών τάξεων ή των καστών, τους βαθμούς και τους τύπους της ανισότητας, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις κ.λπ. Τελικώς, στην καρδιά αυτού του οποίου αποκαλούμε «καπιταλισμός» υπάρχει αυτό το σύμπλεγμα (εθνικό/παγκόσμιο) των κοινωνικών λογικών, οι οποίες εξουσιάζονται από την καπιταλιστική λογική (ιστορικά όλο και λιγότερο εθνική και όλο και περισσότερο παγκόσμια): Τα πάντα βρίσκονται σε αέναη μεταμόρφωση όπως το έχει παρατηρήσει ο Μαρξ (διαδικασία επαναστατικοποίησης των κοινωνιών) και ο Σουμπέτερ (φαινόμενο της δημιουργικής καταστροφής) κι όπως ο καθένας από εμάς μπορεί να παρατηρήσει στον τόπο τον οποίο ζει, μέσα στη χώρα του και στον κόσμο ολόκληρο. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι ο καπιταλισμός είναι μια δύναμη μετασχηματισμού, μια δύναμη σε ακατάπαυστο μετασχηματισμό.

 

• Ποια η διαφορά της τωρινής κρίσης από προηγούμενες, όπως αυτή για παράδειγμα του 1929;

 

Στην παρούσα φάση ο καπιταλισμός συνεχίζει να επεκτείνει την επιρροή του στον πλανήτη: είναι ευρύς και διαφοροποιημένος σε έναν αριθμό χωρών. Κοιτάζοντας από κοντά, μπορούμε να δούμε τους τομείς, τις περιοχές, τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως τους τομείς, τις περιοχές, τις χώρες που βρίσκονται σε κρίση. Κι αυτές οι αναπτυξιακές πορείες όπως κι αυτές οι κρίσεις εξελίσσονται με τρόπο ανόμοιο, αναλόγως των τομέων, των περιοχών του κόσμου και των χωρών. Ετσι λοιπόν δεν έχει κανένα νόημα να μιλάμε για «συνολική κρίση του καπιταλισμού». Οσο για το εάν η διάσταση «κρίση» της ανάπτυξης που βρίσκεται σε εξέλιξη αφορά ιδιαιτέρως τον Δυτικό Κόσμο κι αν ναι, γιατί, θα σας απαντήσω συγκρίνοντας τη σημερινή περίοδο όχι με την κρίση του 1929, αλλά με τη μεγάλη ύφεση του τέλους του 19ου αιώνα.

 

• Θεωρείτε ότι η λιτότητα χρησιμοποιείται από τις κυβερνήσεις ως μέσο άσκησης οικονομικής πολιτικής ή ως μέσο διακυβέρνησης;

 

Η λιτότητα δεν αποτελεί προφανώς τη θεραπεία απέναντι στην ύφεση μιας οικονομίας (όπως για παράδειγμα οι φιλελεύθερες πολιτικές του 1930). Το πρόβλημα τίθεται όταν μια χώρα έχει ζήσει κάτω από τις δυνατότητές της (λόγω της εξουσίας των αποικιοκρατών, του εσωτερικού ή εξωτερικού χρέους της ή τη δημιουργία πληθωριστικού νομίσματος). Η λιτότητα μπορεί να επιβληθεί με διάφορα μέσα: με την πολιτική (όπως συμβαίνει τώρα με τη νότια Ευρώπη), διαγραφή του εσωτερικού χρέους από τον πληθωρισμό, υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. Εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις, όλα αυτά τα μέσα πλήττουν κατ' αρχάς τους πιο αδύνατους και τους πλέον απροστάτευτους. Κάτι το οποίο θεωρείται «φυσικό» στις κοινωνίες οι οποίες διαθέτουν τέτοιες ανισότητες, όπως οι δικές μας και οι οποίες εξουσιάζονται από ανεύθυνες ολιγαρχίες.

 

…………………………………………………………………………………………………………………………

 

Ποιος είναι

 

Γεννημένος το 1935, ο Μισέλ Μπο είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Οικονομικής Σκέψης στο Πανεπιστήμιο Paris VIII στη Βενσέν. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, μεταξύ των οποίων τα εμβληματικά «Η ιστορία του καπιταλισμού, από το 1500 έως το 2000», εκδόσεις Ηλέκτρα, 2008, και «Η ιστορία του σοσιαλισμού, 1800-1981», εκδόσεις Μαλλιάρης, 1987. Περισσότερα κείμενα του συγγραφέα ελεύθερα στο Ιντερνετ, στο http://www.michelbeaud.com.