Οι κάτοικοι της βιομηχανικής πόλης Pardubice βίωσαν μια «εισβολή» ξένων εργατών χωρίς προηγούμενο: εκατοντάδες Μογγόλοι, Βιετναμέζοι, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Πολωνοί, Ουκρανοί, ακόμα και Σλοβάκοι έφτασαν για να εργαστούν στο εργοστάσιο της Foxconn, που ήταν και η μεγάλη ελπίδα των Αρχών για την τόνωση της ανάπτυξης της περιοχής και τη μείωση της ανεργίας

→Οταν η επιχείρηση Foxconn εδραιώθηκε, άλλαξε τακτική: Οι εργασιακές συνήθειες των Ευρωπαίων δεν ήταν στο ελάχιστο αποδεκτές

Της Ελλης Πάνου

Ξαφνικά, μέσα σε λίγες εβδομάδες, τον χειμώνα του 2007, στη βιομηχανική πόλη Pardubice, περίπου 100 χιλιόμετρα ανατολικά της Πράγας, με τους 90.000 κατοίκους, οι ντόπιοι βίωσαν μια «εισβολή» ξένων εργατών χωρίς προηγούμενο: εκατοντάδες Μογγόλοι, Βιετναμέζοι, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Πολωνοί, Ουκρανοί, ακόμα και Σλοβάκοι έφτασαν για να εργαστούν στο εργοστάσιο της Foxconn, που ήταν και η μεγάλη ελπίδα των Αρχών για την τόνωση της ανάπτυξης της περιοχής και τη μείωση της ανεργίας.

Τελικά, βέβαια, η Τσεχία εξελίχθηκε σε ένα λαμπρό παράδειγμα του τι εννοούν οι κολοσσοί -κυρίως κρατικοί, από την Κίνα ή εν προκειμένω την Ταϊβάν, όπου είναι το αρχηγείο της Foxconn- όταν λένε ότι θέλουν να επενδύσουν στην Ευρώπη.

Αρχή δίπλα στο ποτάμι

Στις όχθες του Ελβα, λοιπόν, στην καρδιά της ηπείρου, ο ασιατικός γίγαντας -έγραφε σε εκτενές ρεπορτάζ της η γαλλική «Les Echos»-, η Foxconn, άρχισε να στήνει το μαγαζί της το 2000 πάνω στις στάχτες μιας τσεχικής εταιρείας ηλεκτρονικών, της Tesla -με ιστορία τουλάχιστον 80 ετών- αγοράζοντας τις εγκαταστάσεις της για ένα κομμάτι ψωμί.

Προσέλαβε τότε 300 εργαζομένους για τη συναρμολόγηση των υπολογιστών και των κινητών της Apple. «Στην αρχή», λέει ο Ρουμάνος Γκεοργκέλ Αργκίρ, που ήταν σε αυτή τη φουρνιά των εργατών, «τη διοίκηση αποτελούσαν κυρίως Ταϊβανέζοι και λίγοι Ιρλανδοί, που προσπάθησαν να επιβάλουν συνθήκες εργασίας και ρυθμούς ασυνήθιστους στην Τσεχία. Για παράδειγμα: το διάλειμμα για τουαλέτα δεν πρέπει να ξεπερνά τα πέντε λεπτά. Την τρίτη φορά που παρέβαινε κανείς τον κανονισμό, απολυόταν. Μετά, ένας Ταϊβανέζος μάνατζερ απαίτησε οι εργαζόμενοι να υπογράψουν συμβάσεις για 16 ώρες εργασίας την ημέρα. Απίστευτο!»

Οι Τσέχοι, που ήταν τότε η πλειονότητα των εργαζομένων, επαναστάτησαν. «Δεν βρισκόμαστε στην Κίνα» φώναζαν σε συγκεντρώσεις τους, γιουχάροντας τους μάνατζερ, αρνούμενοι να συμμορφωθούν. Μετά απολύθηκαν. Ο Γκεοργκέλ, που ήταν μεταξύ αυτών που έφυγαν, πήρε σε φάκελο, ως αποζημίωση, 800 ευρώ, ποσό σημαντικό εάν σκεφτεί κανείς ότι ο μισθός του ήταν 280 ευρώ για οκτάωρο επί 20 ημέρες τον μήνα.

Η Foxconn βεβαίως δεν υποχώρησε, αφού, όπως εξηγούσε ένας από τους πλέον ισχυρούς άνδρες της, ο Τζιμ Τσανγκ, η Τσεχία είναι πολύ κοντά στα σύνορα με τη Δυτική Ευρώπη, που είναι και ο προορισμός των εξαγωγών της εταιρείας.

«Ολοι γνωρίζαμε τις δυσκολίες εγκατάστασης στην Τσεχία», είπε ο Τσανγκ, «οι αδικαιολόγητες απουσίες από τη δουλειά και ο χρόνος απουσίας των εργατών από τα πόστα τους ήταν ο μεγαλύτερος που έχω συναντήσει. Ωστόσο, η στρατηγική θέση του εργοστασίου ήταν για την επιχείρηση πιο σημαντική από το κόστος εργασίας».

Αυτό βεβαίως ίσχυε στην αρχή. Οταν η επιχείρηση εδραιώθηκε, η Foxconn άλλαξε τακτική. Οι εργασιακές συνήθειες των Ευρωπαίων δεν ήταν στο ελάχιστο αποδεκτές.

Ο ασιατικός κολοσσός, λοιπόν, επωφελήθηκε από την ευμάρεια των επόμενων ετών, μέχρι το 2009, που η κρίση χτύπησε την πόρτα της Ευρώπης. Κάτω από απόλυτη μυστικότητα. Ακόμα και η δήμαρχος της Pardubice, Στέπανεκ Φράνκοβα, ποτέ δεν προσκλήθηκε στο εργοστάσιο και ποτέ δεν συνάντησε τους διευθυντές του. «Η Foxconn είναι μια αόρατη επιχείρηση», είπε η ίδια, μια περίεργη διαπίστωση για την εκλεγμένη κυβερνήτρια της πόλης, δεδομένου ότι το εργοστάσιο, που απασχολεί πλέον 5.000 υπαλλήλους, είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης σε όλη την περιοχή.

Και ως εργοδότης φαίνεται ότι χρόνια τώρα κινείται πολύ επιδέξια, στα όρια της νομιμότητας και της παρανομίας.

Από το 2006, η Foxconn σχεδόν έπαψε να κάνει απευθείας προσλήψεις, αναθέτοντας σε υπεργολάβους, δηλαδή γραφεία ευρέσεως εργασίας, την «εισαγωγή» υπαλλήλων.

Στις εγκαταστάσεις σε μια άλλη πόλη, την Kutna Hora, όπου συναρμολογούνται υπολογιστές της Hewlett Packard, το 70% των θέσεων εργασίας καλύπτονται μέσω αυτών των γραφείων ευρέσεων εργασίας από αλλοδαπούς. Σλοβάκοι και Ρουμάνοι 35-45 ετών, άνδρες και γυναίκες, που εργάζονται σε 12ωρες βάρδιες για 15 συνεχείς ημέρες, με αμοιβή που κυμαίνεται από 430 έως 600 ευρώ.

Το κόλπο «παράκαμψης» της ισχύουσας νομοθεσίας είναι το εξής: οι τέσσερις επίσημες θυγατρικές της Foxconn στην Τσεχία συνεργάζονται με πέντε άλλες εταιρείες, που δεν υπόκεινται στην εθνική νομοθεσία της χώρας. Αυτές με τη σειρά τους υπογράφουν συμφωνίες με τα γραφεία ευρέσεως εργασίας, που αναλαμβάνουν με συμβόλαια να παράγουν και να παραδίδουν σε συγκεκριμένες διορίες ένα συγκεκριμένο αριθμό προϊόντων, χρησιμοποιώντας τις εγκαταστάσεις και τα μηχανήματα της Foxconn και υπό την επίβλεψη της διοίκησής της. Τα γραφεία αυτά είναι κυρίως δύο και είναι τόσο «αδιαφανή», όσο και ο ασιατικός κολοσσός: το ένα λέγεται Slovak People Express και το άλλο XAWAX Staffing Europe. Αυτό το δεύτερο, ειδικά, έχει συνεργασίες με διάφορες «σκοτεινές» εταιρικές οντότητες, με ονομασίες όπως Ampera ή Εμπορικό Κονσόρτσιουμ Ampera, που αντί για γραφεία έχουν θυρίδες σε εγκαταλελειμμένα κτίρια στην Πράγα.

Ο στόχος της Foxconn είναι αφενός να μην υποχρεωθεί η επιχείρηση να εφαρμόσει την εργασιακή νομοθεσία που προβλέπει ότι όλοι οι υπάλληλοι που κάνουν την ίδια δουλειά πρέπει να έχουν την ίδια μεταχείριση. Κι αφετέρου να διατηρηθούν οι γρήγοροι ρυθμοί παραγωγής, χωρίς αντιδράσεις από το προσωπικό.

Για να επιτευχθεί αυτό στις εγκαταστάσεις της Pardubice, για παράδειγμα, η πειθαρχία είναι παραδειγματική. «Είναι σαν να βρίσκεσαι στον στρατό» είπε ανωνύμως στη «Les Echos» εργαζόμενος στη Foxconn από τη Μογγολία. «Στέκομαι ακίνητος στο πόστο μου, πολλές φορές επί 12 ώρες, εκτός από ένα διάλειμμα μισής ώρας για φαγητό και ένα 15λεπτο ξεκούρασης κάθε 2 ώρες. Κάνω συνεχώς τις ίδιες κινήσεις και δεν έχω δικαίωμα να παραπονεθώ. Μου έχουν επιβάλει πρόστιμο 40 ευρώ επειδή αμφισβήτησα αποφάσεις των ανωτέρων μου».

Εντατική παραγωγή

Το εργοστάσιο στην Pardubice παράγει 1.600 υπολογιστές την ώρα. Δηλαδή μια ομάδα 5-6 εργατών πρέπει να συναρμολογούν ένα κομμάτι κάθε τρία λεπτά.

Πριν από μερικές ημέρες το θέμα ξαναήρθε στην επικαιρότητα όταν γερμανικό τεχνολογικό περιοδικό επιβεβαίωσε στην ουσία τις πληροφορίες της γαλλικής «Les Echos». Στο Pardubice, γράφει το «CT», οι εργαζόμενοι δουλεύουν 12ωρες βάρδιες, χωρίς διάλειμμα, έξι ημέρες την εβδομάδα, κάτω από αφόρητες πιέσεις για να παράξουν περισσότερο, με αμοιβή 500 ευρώ τον μήνα. Μόνο τρεις ώρες δρόμο από τη γερμανική πόλη Δρέσδη, η Foxconn έχει καταφέρει να κάνει τη δουλειά της στην Ευρώπη, με «συνθήκες» Κίνας, γράφει το «CT». Οπως υποστήριξε ο δημοσιογράφος Κρίστιαν Γούλμπερτ στην «Deutsche Welle», μπορεί η Foxconn τυπικά να μην παραβιάζει νόμους, αλλά «εισάγει» στην Ευρώπη καθεστώς δουλείας, την ώρα που επιδιώκει να επεκταθεί στη γηραιά ήπειρο, κυρίως στις πιο φτωχές χώρες του Νότου. Οι καταγγελίες έχουν ήδη τραβήξει την προσοχή ευρωβουλευτών που έχουν ζητήσει από Κομισιόν και Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τη διεξαγωγή έρευνας.

Η Foxconn, που διαψεύδει τα πάντα, έχει καταδικαστεί δύο φορές μέχρι τώρα για παραβίαση της τσεχικής νομοθεσίας στο θέμα των υπερωριών.