Με συγχωνεύσεις και εξαγορές τέσσερις εταιρείες επιδιώκουν τώρα να μπουν και στην Ευρώπη και επιχειρούν να αλλάξουν πλήρως το καθεστώς, ώστε να θέσουν τους παραδοσιακούς καρπούς των αγροτών υπό ασφυκτικούς περιορισμούς. Η συντριπτική πλειονότητα των γεωργών αντιστέκεται, καθώς παραμένει εκτός της αλυσίδας διακίνησης και πώλησης που έχει επιβάλει το καρτέλ των επιχειρήσεων – κολοσσών
Του Τάσου Σαραντή
Η επιχειρούμενη, λίγο πριν από τις επικείμενες ευρωεκλογές, μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας που αφορά την εμπορία των σπόρων αποτελεί μοναδική ευκαιρία για την παγκόσμια βιομηχανία των σπόρων προκειμένου να αρπάξει το «φιλέτο» της ευρωπαϊκής αγοράς, καθώς τα περιθώρια της συγκεκριμένης αγοράς στις χώρες του Βορρά στενεύουν. Λόγος για τον οποίο οι πολυεθνικές της βιομηχανίας των σπόρων προχώρησαν τα τελευταία χρόνια σε εξαγορές μεγάλων εταιρειών του κλάδου, που είχαν «ξεφύγει» από τα χέρια τους στις χώρες του Βορρά και, πλέον, στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην απόκτηση εταιρειών και στη σύναψη συνεργασιών με ομοειδείς εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις χώρες του Νότου.
Η έρευνα του ΕΤC
Ομως, παράλληλα με τις επιχειρηματικές κινήσεις, με συγχωνεύσεις και εξαγορές, οι πολυεθνικές των σπόρων, επιδιώκοντας να διεισδύσουν ακόμη περισσότερο στην παγκόσμια αγορά, αποσκοπούν στον απόλυτο έλεγχό της. Και, όπως και στην Ευρώπη, επιχειρούν την αλλαγή του καθεστώτος που διέπει την εμπορία των σπόρων σε όλες τις γωνιές του πλανήτη ώστε να δημιουργηθεί ένα ευνοϊκό γι’ αυτές «κανονιστικό περιβάλλον», στο πλαίσιο του οποίου θα ισχυροποιηθούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των σπόρων και οι παραδοσιακοί σπόροι των αγροτών θα τεθούν σε καθεστώς ασφυκτικών περιορισμών, αν όχι πλήρους παρανομίας.
Αποκαλυπτική για την παγκόσμια εμβέλεια των αγρο-βιομηχανικών πολυεθνικών είναι πρόσφατη έρευνα του ETC (Group Erosion, Technology and Concentration Group), μιας οργάνωσης που εδώ και αρκετές δεκαετίες επικεντρώνεται στον έλεγχο της δραστηριότητάς τους. Σύμφωνα με αυτήν, τα καρτέλ αποτελούν κοινό τόπο.
Οι αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές, αναφέρεται στην έκθεση, έχουν αποδεχτεί ευρέως την οικονομική αρχή ότι η αγορά δεν είναι ούτε ελεύθερη ούτε υγιής, οπότε 4 εταιρείες μπορούν να ελέγχουν περισσότερο από το 50% των πωλήσεων σε οποιοδήποτε εμπορικό τομέα.
Πιο συγκεκριμένα, μόλις τέσσερις εταιρείες ελέγχουν το 58,2% της αγοράς των σπόρων, το 61,9% των αγροχημικών, το 24,3% των λιπασμάτων και το 53,4% των κτηνοτροφικών φαρμακευτικών προϊόντων.
Ακόμη πιο ανησυχητικό, σε ό,τι αφορά το ολιγοπώλιο, είναι ότι οι ίδιες πολυεθνικές ελέγχουν το 75% του συνόλου της έρευνας για την αναπαραγωγή των φυτών στον ιδιωτικό τομέα, το 60% της εμπορικής αγοράς σπόρων και το 76% των παγκόσμιων πωλήσεων αγροχημικών. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί πολλά τρωτά στο παγκόσμιο διατροφικό σύστημα που δεν τα έχουμε δει από την ίδρυση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ το 1945, επισημαίνεται στην έκθεση.
Κι όμως, παρά το εντυπωσιακό επίπεδο του ελέγχου της παγκόσμιας προμήθειας εμπορικών σπόρων και παρ’ όλο που στη δεκαετία του 1970 και του 1980 ήταν εδραιωμένη η πεποίθηση ότι οι παραδοσιακές ποικιλίες καλλιέργειας που συντηρούσαν οι αγροτικές κοινότητες θα εξαφανιστούν γρήγορα στον απόηχο της Πράσινης Επανάστασης και εξαιτίας της εισαγωγής των εμπορικών ποικιλιών, οι πολυεθνικές του κλάδου δεν έχουν καταφέρει να ελέγξουν και να εκμεταλλευτούν το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς. Ετσι, σήμερα, η συντριπτική πλειονότητα των αγροτών του κόσμου εξακολουθεί να τρέφει τουλάχιστον το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού, έχοντας παραμείνει μακριά από την εμπορική αλυσίδα διακίνησης και πώλησης σπόρων. Πρόκειται για αγρότες που συμμετέχουν ενεργά στη δημιουργία, τη βελτίωση και την ανταλλαγή δικών τους ποικιλιών, αλλά και στη διαχείριση, τη χρήση και την εξημέρωση των άγριων καλλιεργειών.
Δυσμενές τοπίο στον Νότο
Και σε ό,τι αφορά τις χώρες του Νότου, το τοπίο αποδεικνύεται ακόμη δυσμενέστερο για τις πολυεθνικές των σπόρων αφού, αν και η κατάσταση ποικίλλει ανά καλλιέργεια και περιοχή, το 80% με 90% των σπόρων που φυτεύτηκαν από τους αγρότες του παγκόσμιου Νότου προέρχεται από τον λεγόμενο «άτυπο τομέα» – δηλαδή με παραδοσιακούς σπόρους, σε μια διαδικασία που περιλαμβάνει την ανταλλαγή σπόρων μεταξύ γειτονικών καλλιεργειών και τις πωλήσεις σπόρων από τοπικές αγορές.
Ετσι, μόλις το 10-20% των αναγκών για σπόρους στις αναπτυσσόμενες χώρες καλύπτεται από τον «επίσημο τομέα» – δηλαδή, τις εταιρείες παραγωγής σπόρων, τις κρατικές πηγές σπόρων ή άλλα ιδρύματα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ηχηρό «όχι» από την Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου
Υπερψηφίστηκε σήμερα από την Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η τροπολογία που κατέθεσε ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής Κρίτων Αρσένης, για την απόρριψη της πρότασης ευρωπαϊκής νομοθεσίας που θα υποχρέωνε τους Ελληνες και τους άλλους Ευρωπαίους αγρότες να χρησιμοποιούν αποκλειστικά σπόρους των πολυεθνικών. Σχεδόν ομόφωνα η Επιτροπή Περιβάλλοντος -που είναι η μεγαλύτερη νομοθετική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου- είπε ένα ηχηρό «όχι» στον κερδοσκοπικό έλεγχο της τροφής από τις πολυεθνικές. Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές που υπερψήφισαν την τροπολογία αντιτάχθηκαν στην επιβολή γραφειοκρατικών εμποδίων σε όσους αγρότες επιλέγουν να μην αγοράζουν σπόρους από το εμπόριο, ενώ υπερασπίστηκαν το δικαίωμα στην ελεύθερη πρόσβαση σε τροφή αλλά και τη διατροφική ασφάλεια.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Οι συνεργασίες στη Λατινική Αμερική, η εισβολή στην Ινδία και οι βλέψεις για Κίνα, Αφρική και Ευρώπη
→Η «μάχη» επικεντρώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στα αρμόδια ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, τα οποία καλούνται να αποφασίσουν στο προσεχές διάστημα αν θα παραδώσουν τους σπόρους, το σημείο εκκίνησης για ολόκληρη την τροφική αλυσίδα, σε ένα ολιγοπώλιο
Διευρύνονται οι στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ Βορρά και Νότου. Η αμερικανική εταιρεία Arcadia Biosciences Inc. συνέστησε μια κοινοπραξία με την Bioceres, που εδρεύει στην Αργεντινή και κατέχει 2,5 εκατ. εκτάρια καλλιεργειών σόγιας, με την επωνυμία Verdeca. Η κοινοπραξία στοχεύει στην ανάπτυξη γενετικών χαρακτηριστικών σε όλες τις βασικές περιοχές-κλειδιά του κόσμου για τη σόγια, ξεκινώντας στη νότια και τη βόρεια Αμερική και στη συνέχεια στην Κίνα. Η Arcadia Biosciences υπέγραψε συμφωνία και με την Bioseed Research India Pvt Ltd. (Hyderabad) για την ανάπτυξη ντοματών με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Η Ινδία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός ντομάτας στον κόσμο.
Η ισραηλινή εταιρεία γονιδιωματικής φυτών Evogene Ltd. και η παραγωγός βαμβακιού, σόγιας και αραβοσίτου SLC Agricola, από τις μεγαλύτερες ιδιοκτήτριες γης στη Βραζιλία, επέκτειναν τη συμφωνία τους για την ανάπτυξη των σπόρων ρετσινολαδιάς ως ανταγωνιστικής πρώτης ύλης για βιοκαύσιμα. Η Evogene Ltd. και η ινδική Rasi Seeds συνεργάζονται για την ανάπτυξη υβριδίων ρυζιού με αυξημένη απόδοση και ανθεκτικότητα στην ξηρασία. Η ελβετική Syngenta υπέγραψε συμφωνία για γλυκό σόργο με την Ceres Sementes do Brasil, για την υποστήριξη της εισαγωγής του γλυκού σόργου ως πηγής ζυμώσιμων σακχάρων στα 400 και πλέον εργοστάσια αιθανόλης της Βραζιλίας, ώστε να επεκταθεί η βιομηχανία αιθανόλης της χώρας.
Η Syngenta σύναψε συμφωνία και με την αργεντίνικη Buck Semillas για την ανάπτυξη νέων ποικιλιών σιταριού προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες.
Οι συγχωνεύσεις, οι εξαγορές και οι συνεργασίες των εταιρειών σπόρων με έδρα τον παγκόσμιο Νότο αποτελούν μόνο ένα μέρος της επιχειρηματικής στρατηγικής της βιομηχανίας σπόρων. Οι υποστηρικτές της βιομηχανίας σπόρων ισχυρίζονται ότι οι ιδιόκτητοι, μονοπωλιακοί σπόροι δεν μπορούν να αποφέρουν κέρδος οπουδήποτε χωρίς το επονομαζόμενο «ευνοϊκό κανονιστικό περιβάλλον», συμπεριλαμβανομένης της επιβολής των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
Παρότι κανείς δεν περιμένει ότι ο αναπτυσσόμενος κόσμος θα δεχτεί τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τα φυτά στο εγγύς μέλλον, υπάρχει μια συντονισμένη πίεση -ιδιαίτερα στην Αφρική και την Κίνα- για την επιβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα της γεωργίας με την έγκριση (ώστε να καταστεί λειτουργική) της «Πράξης της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία των Νέων Ποικιλιών Φυτών», που είναι γνωστή ως «UPOV 91».
Η «UPOV 91» απαγορεύει την ανταλλαγή των προστατευομένων με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ποικιλιών μεταξύ των αγροτών (μεταξύ άλλων μέσω της πώλησης, ανταλλαγής ή δωρεάς) και περιορίζει τις πρακτικές που εφαρμόζονται για τους παραδοσιακούς σπόρους, εξαναγκάζοντας τους αγρότες να αγοράζουν σπόρους σε κάθε σεζόν φύτευσης.
Δεδομένου ότι από τον τομέα των άτυπων σπόρων (συμπεριλαμβανομένων των σπόρων που διασώζονται στα αγροκτήματα και αυτών που ανταλλάσσονται μεταξύ των γεωργών) προέρχεται το 80-90% των σπόρων που φυτεύτηκαν στον παγκόσμιο Νότο, η βιομηχανία σπόρων και οι υποστηρικτές της πνευματικής ιδιοκτησίας επί των σπόρων δεν θέλουν τίποτα λιγότερο από μια ριζική αναμόρφωση των γεωργικών πρακτικών.
Ετσι, περιφερειακές και εθνικές ομάδες του λόμπι της εμπορίας σπόρων, οργανισμοί πνευματικής ιδιοκτησίας και κυβερνήσεις πιέζουν για την ευρεία υιοθέτηση και εφαρμογή της «UPOV 91», της επικαιροποιημένης έκδοσης για τα «δικαιώματα των δημιουργών επί των φυτικών ποικιλιών» που ενισχύει το μονοπώλιο και, περαιτέρω, περιορίζει τα δικαιώματα κατοχής σπόρων από τους αγρότες. Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν καταστήσει την έγκριση της «UPOV 91» προϋπόθεση όλων των διμερών και περιφερειακών συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών.
Η Διεθνής Ομοσπονδία Σπόρων (ISF) που εγκαινίασε πρόσφατα το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σπόρων, το προσχέδιο νόμου της Αφρικανικής Οργάνωσης Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ARIPO) για την εναρμόνιση της πολιτικής και του νομικού πλαισίου για την Προστασία των Φυτικών Ποικιλιών και της Ανατολικής Αφρικανικής Κοινότητας για την «καταπολέμηση της παραποίησης» είναι μόνο μερικά παραδείγματα των προσπαθειών για τη σύνδεση των φυτών με την πνευματική ιδιοκτησία στον παγκόσμιο Νότο. Ωστόσο, υπάρχουν ισχυρές αντιστάσεις. Τον Νοέμβριο του 2012, περισσότερες από είκοσι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών στην Αφρική εξέδωσαν ένα κοινό ανακοινωθέν με το οποίο αντιτίθενται στο προσχέδιο νόμου για τους σπόρους της ARIPO, λόγω της απειλής για τους αγρότες και για την επισιτιστική ασφάλεια στην περιοχή.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Κολομβίας ανέτρεψε ένα νόμο του Απριλίου του 2012 για την προσχώρηση της χώρας στην «UPOV 91» (στο πλαίσιο μιας διμερούς συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ Κολομβίας και ΗΠΑ) ως παραβίαση του Συντάγματος της χώρας για τις γηγενείς και τις αφρο-κολομβιανές εθνοτικές ομάδες που θα επηρεάζονταν άμεσα, από τις οποίες δεν ζητήθηκε η γνώμη.
Το αν, τελικά, μια χούφτα πολυεθνικές θα καταφέρουν να ελέγξουν το εμπόριο των σπόρων σε παγκόσμιο επίπεδο θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από τις αντιστάσεις που θα βρουν από το κίνημα που έχει αναπτυχθεί κατά της επιβολής των μονοκαλλιεργειών.
Επί του παρόντος, η «μάχη» επικεντρώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στα αρμόδια ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα τα οποία καλούνται να αποφασίσουν στο προσεχές διάστημα αν θα παραδώσουν τους σπόρους, το σημείο εκκίνησης για ολόκληρη την τροφική αλυσίδα σε ένα ολιγοπώλιο. Το ζήτημα συζητήθηκε χθες στην Επιτροπή Γεωργίας, είναι στην ατζέντα της Επιτροπής Περιβάλλοντος για τις 10 Φεβρουαρίου, ενώ η σχετική συζήτηση στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχει προσδιοριστεί για τον Απρίλιο του 2014.
Διαβάστε: «Βορά στις πολυεθνικές το εμπόριο σπόρων, «Εφημερίδα των Συντακτών» 17/01/14
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Κύμα οργανωμένων εξαγορών στον Νότο
Σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών και συμβούλων Phillips McDougall, η εμπορική αξία της παγκόσμιας αγοράς σπόρων το 2011 ήταν περίπου 35 δισ. δολάρια.
Στα δύο χρόνια που ακολούθησαν εντάθηκε η τάση της μετατόπισης του κέντρου βάρους των γιγάντων που επικρατούν στη σχετική αγορά, με αποτέλεσμα περισσότερες εξαγορές εταιρειών του Νότου αλλά και συνεργασίες με άλλες, ιδίως στην Ινδία και την Αφρική, και την εστίαση του ενδιαφέροντός τους στις αγορές καλλιεργειών του Νότου, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας έμφασης στα φρούτα και τα λαχανικά.
Κι ακόμη, την άσκηση πιέσεων για την ισχυρή προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας των πατενταρισμένων καλλιεργειών στον Νότο και της «εκπαίδευσης» για την αποθάρρυνση της διαφύλαξης και χρήσης παραδοσιακών σπόρων.
Κατά το 2012, η ενοποίηση των μεγάλων εταιρειών σπόρων συνεχίστηκε, μέσω εξαγορών, αλλά οι αναλυτές του κλάδου επισημαίνουν ότι το «φιλέτο» είναι πλέον μικρό στον Βορρά, όπου δεν έχουν απομείνει πολλές εταιρείες για εξαγορά. Ετσι, το 2012 και το 2013, μετά από μια μάχη δύο χρόνων και άνω με τις αντιμονοπωλιακές αρχές, την κοινωνία των πολιτών και τους ανταγωνιστές τους, οι πολυεθνικές ξεκίνησαν την οργανωμένη κάθοδο προς τον Νότο.
Η Syngenta στην Αφρική
Η DuPont Pioneer εξαγόρασε την Pannar Seed, τη μεγαλύτερη εταιρεία σπόρων της Νότιας Αφρικής, με επιχειρηματική δραστηριότητα σε περισσότερες από δώδεκα χώρες της ηπείρου. Η Syngenta, η τρίτη μεγαλύτερη εταιρεία σπόρων στον κόσμο, μπορεί να αποσύρθηκε από τη Νότια Αφρική, αλλά σχεδιάζει να επενδύσει 500 εκατομμύρια δολάρια για να προσλάβει 700 υπαλλήλους προκειμένου να συλλέξουν πληροφορίες για τις αγορές στην Γκάνα, την Αιθιοπία, την Τανζανία, τη Μοζαμβίκη, την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Νιγηρία και την Κένυα.
Εξάλλου, η Syngenta έγινε ο κύριος μέτοχος της εταιρεία DEVGEN NV, με έδρα το Βέλγιο, η οποία παράγει σπόρους ρυζιού για τις αγορές στην Ινδία, τη νοτιοανατολική Ασία, τις Φιλιππίνες και την Ινδονησία και κατέχει θυγατρική εταιρεία στην Ινδία που πωλεί υβρίδια ρυζιού, σόργου, κεχριού και ηλίανθου.
Η εταιρεία Vilmorin, επιδιώκοντας να δημιουργήσει μια σημαντική βάση στην αγορά της Ινδίας, απέκτησε το 61% της Bisco Bio Sciences Pvt Ltd., μιας εταιρείας πώλησης υβριδικών σπόρων αραβοσίτου, ρυζιού, κεχριού, ηλιελαίου και σόργου.
Η Vilmorin απέκτησε επίσης τον πωλητή σπόρων κηπευτικών Century Seeds, με έδρα το Δελχί. Το 2013, η ίδια εταιρεία εξαγόρασε το 80% της Liberty Seed, του τέταρτου μεγαλύτερου παραγωγού σπόρων της Νότιας Αφρικής, που δίνει στη Vilmorin μια θέση στην τοπική αγορά για το καλαμπόκι και τη σόγια, καθώς και στις αναδυόμενες αγορές της νότιας και ανατολικής Αφρικής.
Η Enza Zaden, μια ολλανδική εταιρεία αναπαραγωγής λαχανικών, που δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 20 χώρες, έχοντας ήδη θυγατρικές εταιρείες στην Ινδονησία, την Κίνα και την Τανζανία, εγκαινίασε μια νέα θυγατρική στην Ινδία με έμφαση στις νέες υβριδικές ποικιλίες λαχανικών για την τοπική αγορά.
Η γερμανική KWS εξαγόρασε δύο εταιρείες αναπαραγωγής αραβοσίτου στη Βραζιλία, ενώ η Nufarm (η όγδοη εταιρεία στον κόσμο στα αγροχημικά), μέσω μιας θυγατρικής της στη Βραζιλία, απέκτησε το 51% της Atlântica Sementes Ltda που παράγει σπόρους σόργου και ηλιόσπορους.
