Να παραμένει στη σκιά και να μην ζητά να παίρνει πρωτοβουλίες θα πρέπειο να συνήθίσει ο Νταβούτογλου, αν θέλει να αποφύγει τη μοίρα του Γκιουλ
Του Γιώργου Τσιάρα
Τον υπουργό Εξωτερικών και έμπιστο «δεξί του χέρι» τα τελευταία χρόνια, τον Αχμέτ Νταβούτογλου, επέλεξε τελικά για την πρωθυπουργία ο νέος πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ολοκληρώνοντας το πολιτικό «άδειασμα» του Αμπντουλάχ Γκιουλ. Ομως τώρα αρχίζουν τα δύσκολα, αφού η επιλογή αυτή θεωρείται βέβαιο πως θα διχάσει ακόμη περισσότερο το κυβερνών ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), σε μια κρίσιμη συγκυρία για το μέλλον της Τουρκίας, η οποία αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις εντός και εκτός συνόρων.
Πανίσχυρος πολιτικά, μετά την άνετη εκλογή του πριν από δύο εβδομάδες, ο «σουλτάνος» διάλεξε τον πιστό του Νταβούτογλου να παίξει τον ρόλο του δικού του… Ντιμίτρι Μεντβέντεφ, αφού κατά γενική ομολογία η πραγματική εξουσία θα παραμείνει στα χέρια του προέδρου, με τον νέο πρωθυπουργό να μένει στη σκιά του ως πιστός διεκπεραιωτής της άνωθεν πολιτικής.
Η προαγωγή του «αδελφού»
Οπως είπε και ο ίδιος ο Ερντογάν, ανακοινώνοντας χτες το απόγευμα την… προαγωγή του «αδελφού του» στην πρωθυπουργία, «μια νέα εποχή αρχίζει για τη χώρα». Είπε ακόμη ότι η αποφασιστικότητα του Νταβούτογλου στην αντιμετώπιση του «παρακράτους» αποτελεί βασικό στοιχείο για την επιλογή του, ενώ πρόσθεσε ότι θα βοηθήσει τον νέο πρωθυπουργό στην προώθηση της ειρηνευτικής διαδικασίας με τους Κούρδους, αλλά και στη διαδικασία ψήφισης του νέου Συντάγματος, το οποίο έθεσε ως σημαντικότερο στόχο του κόμματός του.
Ο Ερντογάν πάντως αναγνώρισε έστω και εμμέσως τους τριγμούς που αναπόδραστα θα δημιουργήσουν στη βάση του κόμματος η επιλογή Νταβούτογλου και ο παραγκωνισμός τού –συνιδρυτή του AKP– Γκιουλ, τονίζοντας πως η ενότητα της παράταξης αποτελεί την κορυφαία του έγνοια: «Προτάθηκαν πολλοί υποψήφιοι, αλλά έπρεπε να εκλέξουμε έναν και αυτό το κάναμε με μια αντίληψη που θέτει υπεράνω όλων την ενότητα του κινήματός μας (…)
Υπήρξαν κάποιοι που προσπάθησαν να σπείρουν τη διχόνοια μέσα στο κόμμα μας. Υπήρξαν μάλιστα τέτοια σενάρια στα μέσα ενημέρωσης. Η πραγματική δοκιμασία για τον νέο αρχηγό και το κόμμα μας αρχίζει μετά το συνέδριό μας την 27η Αυγούστου. Πιστεύω ότι θα περάσουμε από αυτήν τη δοκιμασία με ενότητα και ότι το κόμμα θα αγκαλιάσει τον νέο αρχηγό του», είπε ο Ερντογάν. Ο Γκιουλ πάντως δεν κρύβει τη δυσαρέσκειά του για την «προδοσία» του Ερντογάν και της νέας γενιάς του κόμματος, ενώ αρκετοί δυσαρεστημένοι συνεργάτες του, όπως και η θερμόαιμη σύζυγός του Χαϊρουνισά, υπόσχονται… αντάρτικο!
Ο Νταβούτογλου από τη μεριά του δεν έκρυψε τη συγκίνησή του, τονίζοντας πως «δεν πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα συνεχιστεί το έργο ανόρθωσης της χώρας που συνεχίζεται εδώ και 12 χρόνια», και ότι «δεν θα δώσουμε καμιά ευκαιρία σε όσους θέλουν να σπείρουν τη διχόνοια στο κόμμα μας». Ο Νταβούτογλου υπογράμμισε ότι «το ζητούμενο είναι η ισορροπία μεταξύ των παραδόσεων και της ανανέωσης» και διατράνωσε πως «το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είναι το όνομα ενός αγώνα για τη δικαιοσύνη, που δεν μπορεί να περιοριστεί σε γενιές ή ακόμη και σε αιώνες»!
Τώρα απομένουν τα τυπικά: ο απερχόμενος επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας θα πρέπει να ψηφιστεί πρόεδρος του κόμματος στο έκτακτο συνέδριο του κόμματος, στις 27 Αυγούστου, ενώ μια ημέρα αργότερα, ο Ερντογάν θα αναλάβει επισήμως τα καθήκοντα του προέδρου της Δημοκρατίας, σε μια μεγαλειώδη τελετή στην οποία έχουν προσκληθεί ηγέτες από όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένων των Μπαράκ Ομπάμα και Βλαντίμιρ Πούτιν. Την 29η Αυγούστου, ως πρόεδρος πλέον, ο Ερντογάν θα δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον πρώην καθηγητή πανεπιστημίου και αρχιτέκτονα τού –κάθε άλλο παρά επιτυχημένου, όπως θα δούμε παρακάτω– νέου δόγματος της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια.
Οταν τον διόρισε ο… Γκιουλ
Γεννημένος το 1959 στο Ικόνιο, ο Νταβούτογλου πρωτοεμφανίστηκε στην πολιτική το 2002, όταν ο τότε πρωθυπουργός Γκιουλ τον διόρισε -τι ειρωνεία!- σύμβουλό του για διεθνή θέματα. Στη συνέχεια ανέλαβε σύμβουλος του πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ανελίχθηκε σε βασικό συνεργάτη του, για να γίνει τελικά (εξωκοινοβουλευτικός) υπουργός Εξωτερικών την Πρωτομαγιά του 2009.
Ως σύμβουλος και κατόπιν ως υπουργός, ο Νταβούτογλου επιχείρησε να εφαρμόσει στην πράξη τις θεωρίες περί «ήπιας ισχύος» (soft power) και «στρατηγικού βάθους» της Τουρκίας που είχε αναλύσει στο ομώνυμο βιβλίο του («Στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας»), που πρωτοεκδόθηκε το 2001 και προκάλεσε έντονες αντιπαραθέσεις και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, αλλά και διεθνώς. Πρόκειται ουσιαστικά για μια νεο-οθωμανική ηγεμονική στρατηγική πολιτικής και πολιτιστικής κυριαρχίας χωρίς πολεμικά μέσα, που «παντρεύει» τον παραδοσιακό παντουρκισμό των Νεότουρκων με το μοντέρνο ισλαμιστικό κίνημα, μπολιάζοντάς τα με σύγχρονες αντιλήψεις για τις κατ’ αυτόν φυσικές τουρκικές σφαίρες επιρροής στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία, περιοχές τις οποίες αντιμετωπίζει ως «ζωτικό χώρο» της νέας Τουρκίας.
Ενας παλιός φοιτητής του και «διάδοχός» του σήμερα στην έδρα των Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά, στην Πόλη, ο Μπεχούλ Οζγκάν, «κάρφωσε» σε πρόσφατη συνέντευξή του τον Νταβούτογλου ως «μεγαλομανή ισλαμιστή ιδεολόγο» με υπερφίαλες μεγαλοϊδεατικές φιλοδοξίες, που συγκρούονται συστηματικά συνεχώς με την πραγματικότητα.
Μετά το ξέσπασμα των εξεγέρσεων της «αραβικής άνοιξης» και για ένα μικρό διάστημα, η Τουρκία επιχείρησε να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο, παίζοντας τον ρόλο του σπόνσορα και του προστάτη στους ισλαμιστές εξεγερμένους στη Συρία, τη Λιβύη και φυσικά στην Αίγυπτο, όπου συνεργάστηκε με ενθουσιασμό με τη βραχύβια κυβέρνηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Ταυτόχρονα θυσίασε τις καλές σχέσεις που είχε αναπτύξει μεταπολεμικά η κεμαλική Τουρκία με τις ΗΠΑ και, εσχάτως, με το Ισραήλ, προκειμένου να στηρίξει τη Χαμάς στη Γάζα, αλλά και να συνεχίσει το διπλωματικό και οικονομικό άνοιγμα προς το σιιτικό Ιράν.
