Της Βασιλικής Τζεβελέκου
Στον τρίτο και τελευταίο θάλαμο τελειώνει η ανασκαφή στο μνημείο της Αμφίπολης. Ωστόσο, οι προοπτικές που δημιούργησε έχουν βάθος χρόνου. Τουλάχιστον για τους εραστές της αρχαιολογίας. Οχι για όσους ονειρεύτηκαν να οικοδομήσουν επάνω στο μνημείο ένα «success story».
Η «έκπληξη», αγαπημένη λέξη των εκπροσώπων του υπουργείου Πολιτισμού που ενημέρωναν για το μνημείο όλο το προηγούμενο διάστημα και τη χρησιμοποίησαν πλειστάκις, φαίνεται απολύτως ταιριαστή στην παρούσα φάση. Μόνο που είναι δυσάρεστη. Η ανασκαφή πλησιάζει στην ολοκλήρωσή της, χωρίς ωστόσο να έχουμε ευρήματα που να απαντούν στα βασικά ερωτήματα.
• Για ποιον κατασκευάστηκε το μνημείο;
• Η χρονολόγηση, 325 με 300 π.Χ., τελευταία, δηλαδή, περίοδος του 4ου αιώνα είναι ακριβής;
• Πώς εξηγείται ότι το κεφάλι και κομμάτια από τα φτερά των Σφιγγών βρέθηκαν πεταμένα πολλά μέτρα μακριά από τα αγάλματα;
• Οι σφραγιστικοί τοίχοι είναι μεταγενέστεροι της κατασκευής;
• Πρόκειται για ένα μνημείο που μπορεί για κάποια χρόνια να ήταν ανοιχτό και επισκέψιμο στο κοινό;
• Τελικά ο Λέοντας ταυτίζεται μαζί του;
• Μήπως ο τεράστιος περίβολός του (με περίμετρο 498 μέτρα, διάμετρο 158,40 σε συνολική έκταση 19,7 στρεμμάτων) κρύβει στο εσωτερικό του περισσότερους τάφους;
Μπορεί οι υψηλές προσδοκίες εθνικιστικού ταμπεραμέντου να έφαγαν ηχηρό χαστούκι, ωστόσο οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν ότι μια συστηματική ανασκαφή κρατάει χρόνια, ακόμα και δεκαετίες. Απαιτεί κόπο, ακατάπαυστη μελέτη και, κυρίως, υπομονή για την αποκάλυψη των μυστικών, που κλείστηκαν για χιλιάδες χρόνια κάτω από τη γη.
Αύριο, ίσως υπάρξει ενημέρωση του Τύπου από τους εκπροσώπους του υπουργείου και την υπεύθυνη της ανασκαφής Κατερίνα Περιστέρη. Τις τελευταίες ημέρες οι ανασκαφείς «περνούν από κόσκινο» τον τρίτο θάλαμο, αφού αποδείχτηκε ο τελευταίος. Κομβικής σημασίας είναι ο νεκρικός, εκεί όπου προσδοκούσαν να βρουν τη λάρνακα με τα οστά του νεκρού, τη νεκρική κλίνη, τα σκεύη από τις ιερές σπονδές, ακόμα και τα όπλα του νεκρού. Τίποτα τέτοιο δεν ανασύρθηκε, ούτε κάποια επιγραφή ή άλλο στοιχείο που θα έδινε απαντήσεις. Μαζί με τη λαθεμένη, τελικά, εκτίμηση του γεωλόγου της ανασκαφής ότι υπάρχει θύρωμα (0,96 εκ.) που οδηγεί σε επόμενο χώρο (επρόκειτο για πεσμένο ορθοστάτη), η απογοήτευση δεν άργησε να έρθει εντός κι εκτός ανασκαφής.
Τι ψάχνουν επομένως οι αρχαιολόγοι; Επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους κάτω από τους πωρόλιθους του δαπέδου αναζητώντας μια πιθανή κρύπτη. Κι αυτό βάσει της γεωλογικής τομής. Ο τρίτος θάλαμος είναι 7,53 μ., δηλαδή βαθύτερος κατά 1,50 μ. από τους προηγούμενους. Εκεί εναποθέτουν τις τελευταίες ελπίδες τους για την ύπαρξη υπόγειου χώρου. Το βάθος ενδέχεται να είναι ακόμα μεγαλύτερο και συνυπολογίζοντας το ευτελές υλικό του δαπέδου, εξετάζεται τώρα το ενδεχόμενο να λειτουργεί ως οριζόντιος τοίχος σφράγισης.
Ακόμα όμως κι αν δεν υπάρχει υπόγεια κρύπτη, το ταφικό μνημείο είναι μοναδικό. Η κατασκευή του απαίτησε τεράστιο κόστος στην εποχή του και οι μνημειακές διαστάσεις του το τοποθετούν ανάμεσα στα μεγαλύτερα του κόσμου. Μπορεί η ανασκαφή στην παρούσα φάση να μην ικανοποίησε τις προσδοκίες της κυβέρνησης Σαμαρά, ωστόσο έφερε στο φως ένα σπουδαίο εύρημα, με μοναδικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και διακοσμητικά στοιχεία: Σφίγγες, Καρυάτιδες, ψηφιδωτό. Κι ας έγιναν λάθη στην αποκάλυψή τους και στις εκτιμήσεις, αφού μιλάμε για την πιο γρήγορη ανασκαφή που διεξήχθη στη χώρα.
Το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και των ειδικών στην Ελλάδα και το εξωτερικό παραμένει σε υψηλό επίπεδο. Αύριο (ή τις επόμενες ημέρες) η εφημερίδα «The Independent» θα φιλοξενήσει μεγάλο αφιέρωμα στην Αμφίπολη και συνέντευξη του υπουργού Πολιτισμού Κώστα Τασούλα. Και όπως σχολίαζαν στελέχη του υπουργείου, οι απεσταλμένοι της δήλωναν «ξετρελαμένοι με αυτό που βρήκατε στη χώρα σας κι ας μην ξέρουμε ακόμα ποιος είναι θαμμένος εκεί».
