Οι οργισμένοι διαδηλωτές με τις κατσαρόλες επέστρεψαν στους δρόμους, ζητώντας «να φύγει η Κριστίνα»
Της Χριστίνας Πάντζου
Τα «κασερολάσος», οι διαδηλώσεις με τις κατσαρόλες που συγκλόνισαν την Αργεντινή της χρεοκοπίας, όπου συμμετείχαν πολίτες κάθε κοινωνικού στρώματος οργισμένοι απέναντι σε πολιτικούς που κατέστρεψαν τη χώρα και αφάνισαν το βιος τους, επέστρεψαν ανησυχητικά δυναμικές. Μόνο που τώρα το «Να φύγουν όλοι» έχει αντικατασταθεί με το «Να φύγει η Κριστίνα», και η πολυφωνία των διαδηλωτών έχει δώσει τη θέση της σε μια μάζα αγανακτισμένων της μεσαίας τάξης που διαδηλώνουν κάτω από τη σημαία της δεξιάς αντιπολίτευσης και των μιντιακών συμμάχων της. Πολίτες φοβισμένοι μπροστά στην αβεβαιότητα της οικονομικής κρίσης και οργισμένοι με μια κυβέρνηση «που πετά λεφτά στους περιθωριακούς όσο εμάς μας φορτώνει με φόρους».
Η επιδοματική πολιτική της κυβέρνησης που επιχειρεί να λύσει τις βαθιές πληγές που της κληροδότησαν δεκαετίες νεοφιλελεύθερων πολιτικών που επέβαλαν ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα βρίσκεται στο επίκεντρο της «μάχης για την πατρίδα». Η κυβέρνηση επέβαλε από το 2009 το Οικουμενικό Επίδομα Τέκνων σε όλες τις φτωχές και άνεργες μητέρες ανήλικων παιδιών, που για πολλές οικογένειες αποτελεί το μόνο τους εισόδημα. Δύο χρόνια αργότερα ήρθε το Οικουμενικό Επίδομα Κύησης που δίνεται στις φτωχές εγκύους, ενώ φέτος ενέκρινε ένα νέο επίδομα για τους νέους 18-24 ετών που δεν σπουδάζουν ή είναι άνεργοι, ώστε να μπορούν συνεχίσουν το σχολείο ή να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους.
Παραμένει η φτώχεια
Η Δεξιά μπορεί να φωνασκεί με ρατσιστικό παροξυσμό ότι «τα λεφτά πάνε σε ναρκωτικά και τζόγο» ή ότι «οι έφηβες μένουν έγκυες για να παίρνουν το επίδομα». Αλλά χάρη σε αυτές και πολλές άλλες επιδοματικές πολιτικές η Αργεντινή έχει μειώσει αισθητά τα ποσοστά της φτώχειας που το 2011 ήταν στο 6,5% και η απόλυτη ένδεια στο 1,7% σύμφωνα με επίσημες στατιστικές του Indec, ποσοστά που το 2003 ήταν αντίστοιχα 54% και 27,7%.
Οι διαφορετικοί δείκτες μέτρησης της φτώχειας, ωστόσο, δεν συμπεριλαμβάνουν τη δύσκολη καθημερινότητα σημαντικών στρωμάτων των πολιτών που καταδικάζονται να επιβιώνουν χωρίς απασχόληση. Οι άνθρωποι που ζουν από περιστασιακές δουλειές και δαπανούν ώρες καθημερινά για να εξασφαλίσουν δύο γεύματα πολλαπλασιάζονται, ενώ εντείνεται το φαινόμενο της χρόνιας φτώχειας που πλήττει οικογένειες για δύο και τρεις γενεές αναγκάζοντάς τες να επιβιώνουν σε συνθήκες ακραίας στέρησης, όπως αποκάλυψε έρευνα του Πανεπιστημίου του Μπουένος Αϊρες που μελέτησε το φαινόμενο στο διάστημα 2010-2012.
«Είναι οι “κανένας”, τα παιδιά των “κανένας”, οι ιδιοκτήτες του τίποτα» όπως έγραφε ο Εδουάρδο Γκαλεάνο. Αόρατοι για τα μίντια και αποκρουστικοί για τους μικροαστούς, οι αποκλεισμένοι από το σύστημα πληθαίνουν στις παραγκουπόλεις, τις «γειτονιές της μιζέριας». Ερευνα του 2012 της ΜΚΟ «Μια Στέγη για την Πατρίδα μου» έδειξε ότι στο διάστημα 2000–2011 στην ευρύτερη περιφέρεια του Μπουένος Αϊρες υπήρξε αύξηση κατά 16,7% αυτών των «γειτονιών της μιζέριας», που πλέον στεγάζουν 508.144 οικογένειες χωρίς αποχέτευση (82%) ή φυσικό αέριο (83,4%), σε κοίτες ποταμών (35%), έτσι που κάθε φορά που βρέχει πλημμυρίζουν και εκατοντάδες οικογένειες χάνουν τα πάντα, ή σε χωματερές (21%,9%) από όπου πολλοί τρώνε ή δουλεύουν μαζεύοντας σκουπίδια.
Νέες… προτεραιότητες
Οι πρόσφατες λεηλασίες που έγιναν κατά τη διάρκεια της απεργίας των αστυνομικών σε ολόκληρη τη χώρα, έστω κι αν σε κάποιες συμμετείχαν οργανωμένες συμμορίες, δεν θα έπαιρναν την έκταση που πήραν αν δεν υπήρχαν σημαντικά στρώματα του πληθυσμού που ζουν στην περιθωριοποίηση και νέοι που η ίδια η κοινωνία τούς έμαθε πως για να μην είναι οι «κανένας» πρέπει να καταναλώνουν και να έχουν υλικά αγαθά: κι έτσι αντί για φαγητό έπαιρναν επώνυμα αθλητικά παπούτσια.
Σίγουρα οι συνθήκες βελτιώθηκαν για πολλούς χάρη στις επιδοματικές πολιτικές, που ωστόσο λειτουργούν σαν παυσίπονο, απαλύνοντας τα συμπτώματα και αφήνοντας τις ρίζες του προβλήματος άθικτες. Αυτό θα απαιτούσε ρήξη με το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο. Κι όπως εκτίμησε ο πρόσφατα εκλιπών ποιητής Χουάν Χέλμαν «Στηρίζω την κυβέρνηση, την καλύτερη των τελευταίων δεκαετιών. Δεν επιδιώκει τη σοσιαλιστική επανάσταση, αλλά την επιστροφή στον κλασικό παλαιό καπιταλισμό, που βασίζεται στην παραγωγή κι όχι στην κερδοσκοπία».
Πολλά από τα κινήματα που αναδύθηκαν μετά την κατάρρευση του 2001, τότε που η Αργεντινή έγινε εργαστήρι κοινωνικού πειραματισμού και εναλλακτικών προτάσεων, δεν πτοούνται από τέτοιες εκτιμήσεις και συνεχίζουν να δίνουν και να κερδίζουν μάχες για βαθιές αλλαγές. Στις αρχές Γενάρη ένα τέτοιο μικρό κίνημα πολιτών που επί τρεις μήνες είχε στρατοπεδεύει έξω από εργοτάξιο, που θα έχτιζε ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο εργοστάσια επεξεργασίας μεταλλαγμένου καλαμποκιού της Monsanto στην περιοχή Μαλβίνας Αρχεντίνας, κατάφερε να εκδοθεί δικαστική εντολή να παύσει κάθε σχετική εργασία.
