ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ Ο πραξικοπηματίας και πρώην πρόεδρος Χοσέ Εφραΐν Ριος Μοντ θα αντιμετωπίσει τη Δικαιοσύνη
Της Χριστίνας Πάντζου
Ο στρατηγός Μοντ ήταν το ακριβώς αντίθετο εκείνου του Συνταγματάρχη που δεν είχε κανέναν να του γράψει. Αντίθετα από τον ήρωα του νομπελίστα Γκαρσία Μάρκες, συνέχιζε να απολαμβάνει πλούτο και προνόμια και δεχόταν τα δεκάδες γράμματα καταγγελίας των επιζώντων θυμάτων του με εκείνον τον αέρα της αλαζονείας που δίνει στους δικτάτορες η βεβαιότητα της ατιμωρησίας. Εως ότου την περασμένη εβδομάδα του επιδόθηκε το γράμμα που δεν περίμενε ποτέ: διαταγή σε κατ' οίκον περιορισμό και απαγγελία κατηγοριών για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Επειτα από δεκαετίες βουλευτικής ασυλίας, ο πραξικοπηματίας πρώην πρόεδρος της Γουατεμάλας Χοσέ Εφραΐν Ρίος Μοντ αύριο θα καθίσει στο εδώλιο του κατηγορούμενου μαζί με τον στενό πρώην συνεργάτη του στρατηγό Χοσέ Μαουρίσιο Ροδρίγκες, στην πρώτη στην ιστορία της χώρας δίκη της ανώτατης στρατιωτικής της ηγεσίας. Τη θλιβερή τους ύπαρξη βαραίνουν εν ψυχρώ εκτελέσεις, σφαγές, εξαφανίσεις και η συστηματική καταστροφή εκατοντάδων κοινοτήτων, αλλά μόνο για κάποια από αυτά τα εγκλήματα θα κληθούν να λογοδοτήσουν σε αυτή την ιστορική δίκη.
Οι εισαγγελείς, έπειτα από πολυετείς έρευνες, μαρτυρίες περισσότερων από 80 επιζώντων, δεκάδες εκθέσεις εμπειρογνωμόνων και εκατοντάδες απόρρητων εγγράφων, θεωρούν ότι υπάρχουν πλέον αδιάσειστες αποδείξεις ότι οι δύο απόστρατοι στρατηγοί ευθύνονται για τη σφαγή 1.771 ιθαγενών Ιξίλες από τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας στο διάστημα από τον Μάρτιο του 1982 έως τον Αύγουστο του 1983, στο πλαίσιο του κατασταλτικού πολέμου που σάρωσε τη Γουατεμάλα στο διάστημα 1960-1996.
Ηδη από το 2004, η κυβέρνηση της χώρας αναγνώρισε ενώπιον του Διαμερικανικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι η δικτατορία του Μοντ είχε εφαρμόσει μια στρατηγική γενοκτονίας, με αφορμή τη σφαγή 260 πολιτών στο Πλαν ντε Σάντσες, κοινότητα-σύμβολο της βαρβαρότητας του καθεστώτος. Ο στρατός έφτασε απόγευμα, απέκλεισε όλο το χωριό, πήρε βίαια τους άντρες από τα σπίτια τους και χώρισε τις γυναίκες σε δύο ομάδες: στη μία αυτές που θα βίαζαν προτού τις σκοτώσουν και στην άλλη αυτές που θα εκτελούσαν αμέσως. Για να εξοικονομήσουν σφαίρες, τις εγκλώβισαν σε μια καλύβα και τις έκαψαν ζωντανές.
Ο 86χρονος Μοντ, που εκείνο το διάστημα κυβερνούσε de facto τη χώρα, θεωρείται ο ηθικός αυτουργός και εντολέας της σφαγής των Ιξίλες και ο 67χρονος Ροδρίγκες, δεύτερος τότε στην ιεραρχία του στρατού, δικάζεται ως εκτελεστής του σχεδίου που εντασσόταν στη στρατηγική της «καμένης γης» που εφάρμοσε το δικτατορικό καθεστώς απέναντι στα αντιστασιακά κινήματα.
Οι δύο στρατιωτικοί άκουσαν αμίλητοι τις κατηγορίες και αρνήθηκαν να κάνουν οποιεσδήποτε δηλώσεις ενώ παρακολουθούσαν συγγενείς των θυμάτων και επιζώντες να χειροκροτούν γιορτάζοντας -έστω και ύστερα από τόσες δεκαετίες- την απόφαση για διεξαγωγή της δίκης, με την ελπίδα ότι επιτέλους θα αποδοθεί δικαιοσύνη.
Εως σήμερα μόνο λίγοι χαμηλόβαθμοι στρατιωτικοί, μέλη παραστρατιωτικών οργανώσεων και αστυνομικοί έχουν δικαστεί με την κατηγορία της καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διάρκεια των 36 χρόνων του εμφύλιου που βίωσε η χώρα, στον οποίο 200.000 έχασαν τη ζωή τους, 45.000 παραμένουν αγνοούμενοι και περισσότερο από ένα εκατομμύριο πολίτες μετατοπίστηκαν από τις εστίες τους.
