Του Νικόλα Ζηργάνου

Η σαρωτική επέλαση των ισλαμιστών μαχητών του «Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε» (ΙΚΙΛ), η κατάληψη σημαντικών εδαφών και αστικών κέντρων στη Συρία και το Ιράκ και η ανάδειξη της οργάνωσης στην κορυφή των ισλαμικών σουνιτικών ένοπλων οργανώσεων δεν ήρθε ούτε ξαφνικά, ούτε και από το πουθενά. Οι μουτζαχεντίν με τα μαύρα λάβαρα ήρθαν για να μείνουν, όχι μόνο ως απειλή για την ευρύτερη Μέση Ανατολή, αλλά και ως σημαντικός παράγοντας που θα καθορίσει τη νέα αρχιτεκτονική της περιοχής, που βαίνει ταχέως προς μια «βαλκανοποίηση», ένα κατακερματισμένο τοπίο με νέα σύνορα, συχνά ασαφή και ευάλωτα.

Οι ρίζες του ΙΚΙΛ χάνονται στην αχλή της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ, όταν ο ιορδανικής καταγωγής βετεράνος των πολέμων στο Αφγανιστάν, Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάκουι, κατάφερε να ενώσει σε μια χαλαρή οργάνωση «ομπρέλα» διάσπαρτες ριζοσπαστικές ένοπλες ομάδες του Ιράκ και να δημιουργήσει -με πυρήνα τη δική του οργάνωση, την «Αλ Κάιντα στη Μεσοποταμία»- το «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ» (ΙΚΙ).

Ο νέος «εμίρης»

Ο θάνατος του Ζαρκάουι τον Ιούνιο του 2006, η ανηλεής καταδίωξη της οργάνωσής του από τους Αμερικανούς και η επικράτηση των σιιτών στην κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης, έφεραν το ΙΚΙΛ σε μαρασμό. Ο διάδοχος του Ζαρκάουι, Αμπού Ομαρ αλ Μπαγκντάντι, σκοτώθηκε το 2010 και αναδείχτηκε στην ηγεσία ο Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι. Ο νέος «εμίρης» αναγέννησε την οργάνωση χάρη σε μια νέα στρατηγική. Ο Αμπού Μπακρ ήταν ήδη επί των ημερών του Ζαρκάουι υπεύθυνος για τη στρατολόγηση ξένων εθελοντών, που έφταναν μέσω Συρίας στο Ιράκ, αλλά συμμετείχε επίσης και στο συμβούλιο που έκανε τις επαφές για τη χρηματοδότηση της οργάνωσης από το εξωτερικό. Οταν ανέλαβε την οργάνωση, σε μια συγκυρία που άρχιζε η συριακή εξέγερση κατά του Ασαντ, ο Αμπού Μπακρ συνδέθηκε με σκοτεινά κέντρα εξουσίας στη Σαουδική Αραβία, την Τουρκία και το Κατάρ και έλαβε οικονομική και πολιτική στήριξη για να μεταφέρει τον αγώνα του από το Ιράκ στο συριακό έδαφος, με στόχο την ανατροπή του Ασαντ.

Αρχικά, συνεργάστηκε στενά με την ισλαμική οργάνωση Αλ Νούσρα, επίσης «θυγατρική» της Αλ Κάιντα στη Συρία και με όπλο τους ξένους μαχητές και τη στήριξη ξένων δυνάμεων και μυστικών υπηρεσιών, αναδείχτηκε σύντομα ως ηγετική μορφή των εξτρεμιστών. Τον Απρίλιο του 2013, προσπάθησε να θέσει υπό την ηγεσία του και την Αλ Νούσρα, ανακοινώνοντας μονομερώς τη διάλυσή της και την ίδρυση μιας νέας οργάνωσης, του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε, που συγχώνευε την Αλ Νούσρα με το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ. Ακολούθησε σκληρός ενδοϊσλαμικός εμφύλιος, που συνεχίζεται μέχρι και τώρα, όμως ο Αμπού Μπακρ επικράτησε χάρις στην υποστήριξη από το Ριάντ, τη συνεργασία με την τουρκική ΜΙΤ και τη συνεχή ροή ξένων μαχητών, εθελοντών, που έσπευδαν από τα πέρατα του κόσμου να ενταχθούν κατά χιλιάδες στην πιο ακραιφνή, ισχυρή και διαβόητη ισλαμική οργάνωση. Το ΙΚΙΛ ήρθε σε ευθεία σύγκρουση και με την ηγεσία της Αλ Κάιντα, που έριξε το βάρος της υπέρ της Αλ Νούσρα, αλλά ο Αμπού Μπακρ είχε πια χαράξει τη δική του πορεία.

Απογαλακτισμένος από την Αλ Κάιντα, ξεπέρασε τους μέντορές του σε βία και αγριότητα και έφτασε στο σημείο να χαρακτηρίζεται εξτρεμιστής από τους ίδιους τους επίγονους του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Το ΙΚΙΛ έγινε πιο ισλαμικό, πιο σκληρό, πιο «καθαρό» από την Αλ Νούσρα, έβαλε μια διεθνιστική ατζέντα παρακάμπτοντας τον πιο «συριακό», πιο «εθνικό» χαρακτήρα των αντιπάλων του ισλαμιστών, αλλά, κυρίως, εφάρμοσε και άσκησε διακυβέρνηση βασισμένη στην πλέον αυστηρή εκδοχή της σαρία στις περιοχές που ελέγχει. Αντιμετώπισε με σταυρώσεις, αποκεφαλισμούς και ακρωτηριασμούς την ανομία -και όσους δεν υποτάχτηκαν στην ισχύ του- και ηγεμόνευσε στις τάξεις των ακραίων ισλαμιστών.

Κράτος εν κράτει

Οι μουτζαχεντίν του ΙΚΙΛ -που εν τω μεταξύ είχαν χαρακτηριστεί τρομοκράτες από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ- κατέλαβαν μια τεράστια περιοχή στην Ανατολική Συρία, στις επαρχίες της Ράκα και της Ντέιρ ελ Ζορ. Με σχεδόν 10.000 μαχητές στο μισθολόγιο (με σχεδόν τους μισούς ξένους, κυρίως Σαουδάραβες) και άλλους 25.000 βοηθητικούς, Σύρους συμπαθούντες, το ΙΚΙΛ έστησε ένα δικό του κράτος στις περιοχές που έθεσε υπό τον έλεγχό του, με λειτουργία ισλαμικών δικαστηρίων, σχολείων και κυβέρνησης. Η χρηματοδότηση όλου αυτού του τεράστιου μηχανισμού έγινε -πέραν των ξένων χρηματοδοτήσεων- μέσα από τα λάφυρα του πολέμου.

Οι μουτζαχεντίν κατέλαβαν τις σημαντικότερες πετρελαιοπηγές της Συρίας και άρχισαν να πωλούν λαθραία το μαύρο χρυσάφι. Μόνο από την πετρελαιοπηγή της Ράκα έχει ημερήσια έσοδα 3,1 εκατομμυρίων δολαρίων. Αλλο μισό εκατομμύριο κερδίζει κάθε μέρα από τις πετρελαιοπηγές της Ζάμλα και του Κούνικο, πέραν των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Τζάφρα.

Τεράστια χρηματικά ποσά καταλήγουν στα ταμεία από τη βιομηχανία των απαγωγών, των λύτρων, αλλά και της «φορολόγησης» κάθε παραγωγικής δραστηριότητας. Οσες βιομηχανίες έπεσαν στα χέρια των ανταρτών, ξεπουλήθηκαν, είτε ως εξοπλισμός είτε ως σκραπ, με κύρια θύματα τους συριακούς σιδηρόδρομους, εργοστάσια μπαταριών, τρακτέρ, παραγωγής καλωδίων και ορυχείων, στο Χαλέπι και την ευρύτερη περιοχή. Πολλά είναι και τα κέρδη από τις λεηλασίες ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας. Τα κτήματα, οι κατοικίες, οι αποθήκες πολλών Χριστιανών, σιιτών, αλαουιτών, «δημεύτηκαν» από τους αντάρτες. Μόνο στο Ντέιρ ελ Ζορ, το ΙΚΙΛ κέρδισε πέντε εκατομμύρια δολάρια από το αποθηκευμένο βαμβάκι και 25 εκατομμύρια δολάρια από τα σιλό με τα σιτάρια στο Αλ Χασάκα. Σημαντικά έσοδα δίνουν και οι λεηλασίες πολιτιστικών θησαυρών, ελληνιστικών, ρωμαϊκών και χριστιανικών αντικειμένων τέχνης ή λατρείας, που παίρνουν τον δρόμο για τα παζάρια της Τουρκίας, της Ιορδανίας και του Λιβάνου, για να καταλήξουν στα χέρια ιδιωτών συλλεκτών της Ευρώπης και της Αμερικής.

Το ΙΚΙΛ έγινε πολύ γρήγορα μια «Τζιχάντ Α.Ε.» αυτονομημένη από τη μητρική της, Αλ Κάιντα, με τον ηγέτη της, Αμπού Μπακρ αλ Μπαγντάντι να επισκιάζει τον διάδοχο του Οσάμα, Αλ Ζαουάχρι.

Ομως, παρά τις επιτυχίες των τζιχαντιστών στη Συρία, η ένοπλη αντιπολίτευση έδειξε την περασμένη χρονιά -μετά την κατάρρευση των συνομιλιών της Γενεύης, αλλά και την άρνηση της Ουάσινγκτον να εμπλακεί στρατιωτικά στη Συρία- ότι δεν μπορεί να ανατρέψει το καθεστώς Ασαντ. Αναζητώντας διέξοδο, οι σκληροί του Ριάντ άλλαξαν τη στρατηγική τους και προέτρεψαν το ΙΚΙΛ να χτυπήσει τους συμμάχους του Ασαντ (προκειμένου να τον αποδυναμώσουν), τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και τη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης, που ενισχύουν στρατιωτικά και οικονομικά το καθεστώς της Δαμασκού.

Το ΙΚΙΛ ίδρυσε «θυγατρική» στον Λίβανο που άρχισε να βάζει τυφλές βόμβες στις σιιτικές γειτονιές της Βηρυτού, αλλά η προσπάθεια να δημιουργηθεί χάος απέτυχε, όταν εξουδετερώθηκαν οι πυρήνες των τζιχαντιστών.

Επέλαση

Αντιθέτως, η εκστρατεία κατά του Ιράκ αποδείχτηκε ιδιαίτερα επιτυχής. Χιλιάδες αντάρτες του ΙΚΙΛ πέρασαν τα «διάτρητα» σύνορα της ερήμου με καινούργια οχήματα και όπλα (που αγοράστηκαν με τα χρήματα της Σαουδικής Αραβίας και του μαύρου ταμείου των λάφυρων της Συρίας) και επέλασαν στο Δυτικό Ιράκ που κατοικείται από τους ομόδοξούς τους σουνίτες, οι οποίοι είναι πολύ δυσαρεστημένοι με τη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης. Οι τζιχαντιστές έδειξαν ότι δεν αποτελούν μόνο μια υπολογίσιμη στρατιωτική και πολιτική δύναμη, αλλά απέδειξαν ότι έχουν και κοινωνικά στηρίγματα στον ντόπιο πληθυσμό των δυτικών επαρχιών του Ιράκ. Είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να κρατήσουν όλα τα εδάφη -και κυρίως τις μεγάλες πόλεις- που τόσο γρήγορα και εύκολα κατέκτησαν. Ομως, από τις λεηλασίες των τραπεζών και των στρατιωτικών αποθηκών στη Μοσούλη, το ΙΚΙΛ πήρε στα χέρια του πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά, βαρύ οπλισμό και εφόδια και ενισχύθηκε οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά. Τώρα, οι αντάρτες έφτασαν στις παρυφές της πρωτεύουσας και το Ιράκ στα πρόθυρα της τριχοτόμησης. Ενα τζιχαντιστάν ανατέλλει στη Μεσοποταμία, με τα μαύρα λάβαρα να απειλούν πλέον ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

…………………………………………………………………………………………………………………………………

«Περικυκλώνουν» τη Βαγδάτη

Πανικός επικρατεί στις τάξεις του ιρακινού καθεστώτος καθώς οι φανατικοί τζιχαντιστές της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε, αφού κατέλαβαν τα ξημερώματα ακόμη δύο πόλεις, την Τζαλάουλα και τη Σααντίγια στην επαρχία Ντιγιάλα, στο ανατολικό τμήμα του Ιράκ, συνεχίζουν την ταχεία προέλασή τους προς την πρωτεύουσα Βαγδάτη.

Οικογένειες προσφύγων επιχειρούν να διαφύγουν από τις εμπόλεμες ζώνες του Ιράκ, μετά την κατάληψη της Μοσούλης από τους αντάρτες του ΙΚΙΛ
REUTERS

Η κυβέρνηση του Νούρι αλ Μάλικι κατάρτισε ένα νέο σχέδιο για την προστασία της Βαγδάτης, καθώς οι τζιχαντιστές βρίσκονται πλέον σε απόσταση βολής -μόλις 100 χλμ. από την ιρακινή πρωτεύουσα. Οι αντάρτικες εμπροσθοφυλακές προελαύνουν σε τρεις άξονες, από την επαρχία Ανμπάρ στα δυτικά, τη Σαλαχεντίν στα βόρεια και την Ντιγιάλα στα ανατολικά.

Νέες, άγριες συγκρούσεις σημειώθηκαν μεταξύ του ιρακινού στρατού και των ανταρτών έξω από τη Μουκταντίγια, στον δρόμο που οδηγεί προς την Μπακούμπα, την πρωτεύουσα της επαρχίας Ντιγιάλα. Ο αναπληρωτής κυβερνήτης της Ντιγιάλα Φουράτ αλ Ταμίμι δήλωσε από την πλευρά του ότι οι κουρδικές δυνάμεις των Πεσμεργκά έθεσαν –μετά το Κιρκούκ– υπό τον έλεγχό τους και τις περιοχές Σααντίγια και Τζαλάουλα, βορειοανατολικά της Μπακούμπα, μετά την αποχώρηση χωρίς μάχη του στρατού.

Επί της ουσίας, οι Κούρδοι εκμεταλλεύονται τη συγκυρία για να καταλάβουν και στρατιωτικά όχι μόνο την πόλη του Κιρκούκ, την οποία θέλουν να μετατρέψουν σε πρωτεύουσα της αυτόνομης περιοχής του Κουρδιστάν, αλλά και τη στρατηγικής σημασίας πετρελαιοφόρο «λίμνη» έξω από την πόλη, την οποία διεκδικούν εδώ και χρόνια η αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν και η κεντρική κυβέρνηση.

Η Ουάσινγκτον, εμφανώς αιφνιδιασμένη από τις ραγδαίες εξελίξεις, εξακολουθεί να «εξετάζει προσεκτικά» τους πιθανούς τρόπους δράσης, αφήνοντας ανοιχτά «όλα τα ενδεχόμενα»: δεν δείχνει ωστόσο έτοιμη -ακόμη- να προχωρήσει σε αυτό που της ζητούν απελπισμένα οι προστατευόμενοί της στο Ιράκ…

Κάτι που, όπως φαίνεται, σκέφτεται σοβαρά να πράξει, έστω και ανεπισήμως, το σιιτικό Ιράν, που βλέπει με αυξανόμενη αγωνία την προέλαση των σουνιτών ανταρτών της ΙΚΙΛ. Οπως υποστηρίζει η Wall Street Journal, επικαλούμενη Ιρανούς αξιωματούχους, στο ιρακινό έδαφος έχουν ήδη αποσταλεί τρία επίλεκτα τάγματα για τη μάχη εναντίον της ΙΚΙΛ. Υψηλόβαθμος Ιρανός αξιωματούχος, που επικαλείται το Reuters, υποστηρίζει μάλιστα ότι η ιδέα συνεργασίας με τον… διάβολο, την Ουάσινγκτον, στην υποστήριξη της Βαγδάτης, συζητείται ήδη σοβαρά στην Τεχεράνη.

Γ. Τσιάρας