ΜΠΑΝΓΚΛΑΝΤΕΣ H ανάδειξη της χώρας στη δεύτερη εξαγωγική δύναμη της Ασίας ;egine πάνω σε πτώματα εργατών, ενώ οποιαδήποτε εργατική μεταρρύθμιση προσκρούει στη διαφθορά
Της Ελλης Πάνου
«Στην κρεμάλα», φώναζε εν χορώ το πλήθος -εργάτες, συγγενείς θυμάτων, δικηγόροι, περαστικοί- όταν έμπαινε στο δικαστήριο, συνοδεία ισχυρής αστυνομικής δύναμης, με κράνος και αλεξίσφαιρο γιλέκο, ο πολιτικός-ιδιοκτήτης του κτιριακού συγκροτήματος με τις υφαντουργίες που έγινε παγίδα θανάτου για εκατοντάδες εργαζομένους πριν από μερικές ημέρες στην Ντάκα του Μπανγκλαντές.
«Ηταν μια προαναγγελθείσα τραγωδία», λέει ο Μπραντ Ανταμς, στέλεχος στην Ασία της οργάνωσης Human Rights Watch. «Η κυβέρνηση, οι εργοστασιάρχες και οι μεγάλες διεθνείς βιομηχανίες ρούχων πληρώνουν ψίχουλα για μισθούς και δεν έχουν την εντιμότητα να διασφαλίσουν ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας γι' αυτούς τους ανθρώπους, που έναντι 37 δολαρίων τον μήνα ντύνουν τους πελάτες τους σε όλο τον κόσμο».
Mακρά λίστα τραγουδιών
Το Μπανγκλαντές είναι μια χώρα που γεννήθηκε από μια αιματοχυσία (το 1971 στον πόλεμο για την ανεξαρτησία του από το Πακιστάν) και περίπου 40 χρόνια μετά, παραπατώντας μεταξύ δικτατορικών καθεστώτων και μιας εύθραυστης δημοκρατίας, αναδείχθηκε σε δεύτερη εξαγωγική δύναμη της Ασίας, πατώντας στην ουσία πάνω σε πτώματα. Πτώματα εργατών.
Η κατάρρευση του κτιρίου Rana Plaza ήταν η τελευταία τραγωδία στη μακρά λίστα των μαζικών εργατικών δυστυχημάτων: τον Απρίλιο του 2005, 73 εργάτες σκοτώθηκαν σε κατάρρευση εργοστασίου στην πόλη Σαβάρ. Τον Φεβρουάριο του 2006, 18 εργάτες θάφτηκαν ζωντανοί κάτω από τα ερείπια άλλης υφαντουργίας στην Ντάκα. Τον Νοέμβριο του 2012, πάνω από 100 βρήκαν φρικτό θάνατο όταν το εργοστάσιο που δούλευαν έπιασε φωτιά.
Το υπουργείο Εργασίας σηκώνει τα χέρια ψηλά: διαθέτει, λέει, μόνο 18 επιθεωρητές και βοηθούς επιθεωρητές για να ελέγχει τις συνθήκες στα περίπου 100.000 εργοστάσια που υπάρχουν στην περιφέρεια της πρωτεύουσας. Μόνο οι υφαντουργίες υπολογίζεται ότι απασχολούν περίπου 3 εκατομμύρια εργάτες.
Και έπειτα είναι το κέρδος και η… διαπλοκή. Τα ανυπέρβλητα εμπόδια σε κάθε απόπειρα βελτίωσης του συστήματος. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι οι εργοστασιάρχες δεν έχουν ευνοϊκή μεταχείριση. Ωστόσο, στην καλύτερη περίπτωση, ανθίσταται σθεναρά σε κάθε προσπάθεια διεύρυνσης των δικαιωμάτων των εργατών. Και στη χειρότερη, τα πολεμάει με τον πιο βάρβαρο τρόπο. Αλλωστε οι ιδιοκτήτες των εργοστασίων και ειδικά των υφαντουργιών είναι οι μεγάλοι χρηματοδότες του πολιτικού συστήματος και τα τελευταία χρόνια έχουν φροντίσει να απλώσουν τα πλοκάμια τους στον χώρο των μέσων ενημέρωσης, αγοράζοντας εφημερίδες και τηλεοπτικούς σταθμούς.
Σχεδόν τα δύο τρίτα των μελών της Βουλής ανήκουν στις τρεις μεγαλύτερες ενώσεις επιχειρηματιών της χώρας, ενώ τουλάχιστον 30 βιομήχανο -ή μέλη των οικογενειών τους- κατέχουν το 10% των εδρών. «Η πολιτική και οι μπίζνες είναι τόσο «σφιχταγκαλιασμένες», που η μια είναι «συγγενής» της άλλης», λέει ο επικεφαλής της Transparency International στο Μπανγκλαντές.
Και υπερασπίζονται με κάθε μέσο τα συμφέροντά τους. Οι ειδικές ζώνες εξαγωγών -που έχουν ιδρυθεί στη χώρα και προσφέρουν εκτός των άλλων και φορολογικά κίνητρα στους ξένους επενδυτές- είναι κράτος εν κράτη: κυβερνώνται από ξεχωριστή αρχή και διέπονται από ειδική νομοθεσία. Παραδοσιακά επικεφαλής είναι αξιωματικός του στρατού -ενεργός ή εν αποστρατεία- και την ασφάλεια αναλαμβάνουν ως επί το πλείστον απόστρατοι των ενόπλων δυνάμεων.
Τρόμος κατά των συνδικάτων
Παρότι την τελευταία οκταετία, άρχισε να επιτρέπεται η συνδικαλιστική δράση, οι συνδικαλιστές συχνά πέφτουν θύματα εκφοβισμών και βίαιης καταστολής, με τη συμμετοχή και της «Ταξιαρχίας Αμεσης Επέμβασης», που είναι ένα είδος στρατοχωροφυλακής διαβόητης για τις μαφιόζικες τακτικές της – όπως το λεγόμενο «cross firing», όταν το θύμα του εκφοβισμού υποχρεώνεται να περάσει μέσα από διασταυρούμενα πυρά, εάν δεν υποκύψει στις απαιτήσεις των αφεντικών.
Και επειδή το ένα χέρι νίβει το άλλο, η συντριπτική πλειονότητα των ξένων επιχειρήσεων λιανικής αρνούνται κάθε πρόταση βελτίωσης της ασφάλειας για τους εργάτες στις συνεργαζόμενες υφαντουργίες του Μπανγκλαντές. Ο αμερικανικός κολοσσός της Walmart το είπε, άλλωστε, πεντακάθαρα, όταν οι μέτοχοί του καταψήφισαν πέρσι τον Δεκέμβριο, 50 προς 1, μια ντιρεκτίβα που θα υποχρέωνε τους προμηθευτές του να υποβάλλουν ετησίως αναφορές για την ασφάλεια στις εγκαταστάσεις τους.
Στο σχετικό έγγραφό της η διοίκηση της Walmart παραθέτει όλη τη φιλοσοφία του φθηνού outsourcing που έχει μοναδική έννοια το κέρδος: μια τέτοια πρόταση, υπογραμμίζεται στο κείμενο, «θα οδηγήσει τελικά σε αύξηση του κόστους για τη Walmart και στη συνέχεια και για τους πελάτες της» και δεν είναι «προς το συμφέρον των μετόχων» της εταιρείας. Το πόσο σωστή ήταν η εκτίμησή τους, αποδείχθηκε από τις αντιδράσεις μετά τον θάνατο σχεδόν 400 εργατών: η πελατεία τους, όπως αναφέρει το Reuters, αν και δήλωνε συγκινημένη για τον άδικο χαμό τόσων ανθρώπων, εξακολούθησε να δείχνει την προτίμησή της για τα φθηνά προϊόντα «Made in Bangladesh» και η τιμή των μετοχών τους στα χρηματιστήρια παρέμεινε αμετακίνητη.
