ΟΙΚΟλογικά
Tομείς της οικονομίας και μεγάλες εταιρείες είναι κερδοφόροι, επειδή το κόστος της υποβάθμισης του περιβάλλοντος που προκαλούν και το οποίο είναι δημόσιο αγαθό, δεν το καταβάλουν οι ίδιες αλλά οι κοινωνίες ή οι καταναλωτές
Του Τάσου Σαραντή
Μπορεί το περιβάλλον να είναι ένα δημόσιο αγαθό, αφού όλοι συμμετέχουμε και εξαρτιόμαστε από το καθαρό νερό, τη σταθερή ατμόσφαιρα και την άφθονη βιοποικιλότητα για την επιβίωσή μας, όμως, σύμφωνα με την ισχύουσα παγκόσμια οικονομία, οι βιομηχανίες συχνά μπορούν να καταστρέφουν και να μολύνουν το περιβάλλον υποτιμώντας τη δημόσια υγεία και τις κοινότητες, χωρίς την καταβολή επαρκούς αποζημίωσης για το κοινό καλό. Οι οικονομολόγοι ονομάζουν αυτή τη διαδικασία «εξωτερίκευση του κόστους», δηλαδή το κόστος της υποβάθμισης του περιβάλλοντος σε πολλές περιπτώσεις επιβαρύνει την κοινωνία αντί για τις εταιρείες που την προκαλούν.
Οπως προκύπτει από μια νέα μελέτη που διενεργήθηκε από την παγκόσμια πρωτοβουλία «The Economics of Ecosystems and Biodiversity», που εστιάζει στα οικονομικά οφέλη της βιοποικιλότητας, το μη κοστολογημένο φυσικό κεφάλαιο (δηλαδή αυτό που δεν λαμβάνεται υπόψη από την παγκόσμια αγορά) ήταν αξίας 7.300 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2009, ίσο με το 13% της συνολικής οικονομικής παραγωγής εκείνου του έτους. Με άλλα λόγια, με το υπάρχον οικονομικό σύστημα οι εταιρείες αναγκάζουν την παγκόσμια κοινωνία, τις κυβερνήσεις και τις μελλοντικές γενιές να πάρουν πάνω τους έναν λογαριασμό 7,3 τρισ. δολαρίων που αφορά την καταστροφή που προκαλούν στο περιβάλλον, και αυτό ίσχυε μόνο για το 2009. Εξίσου σημαντικό, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι ότι καμία από τις «υψηλού αντίκτυπου» βιομηχανίες δεν θα ήταν κερδοφόρα αν πλήρωνε το αντίτιμο που της αντιστοιχεί για τη ζημιά που προκαλεί στο περιβάλλον.
Η μελέτη εξετάζει έξι μεγάλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις (χρήση γης, κατανάλωση νερού, εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, ρύπανση του αέρα, του εδάφους και των υδάτων και των αποβλήτων) που προκαλούν 500 βιομηχανικές επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο. Από αυτές, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κυριαρχούν αντιπροσωπεύοντας το 38% του μη κοστολογημένου φυσικού κεφαλαίου. Η χρήση των υδάτων και της γης υπολογίζεται για σχεδόν το ένα τέταρτο το καθένα (25% και 24%, αντίστοιχα), ενώ το 7% αντιπροσωπεύει η ρύπανση του αέρα, η ρύπανση του εδάφους και των υδάτων 5%, και των αποβλήτων 1%. Αλλά, ακόμη και τα μικρότερα ποσοστά εξακολουθούν να είναι αρκετά μεγάλα. Για παράδειγμα, η ρύπανση του εδάφους και των υδάτων κόστισε για την παγκόσμια κοινωνία 300 δισ. δολάρια το 2009, ενώ η χρήση της γης (όπως η αποψίλωση των δασών και η απώλεια του οικοσυστήματος) αποτιμήθηκε σε 1,8 τρισ. δολάρια.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι πέντε λιγότερο βιώσιμες για το περιβάλλον βιομηχανίες (δηλαδή αυτές που πληρώνουν λιγότερο για το φυσικό κεφάλαιο σε σχέση με την επίδρασή τους σ' αυτό) είναι αυτές της ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στην Ανατολική Ασία (νούμερο ένα) και στη Βόρεια Αμερική (νούμερο τρία), η εκτροφή ζώων στη Νότια Αμερική (νούμερο δύο), η καλλιέργεια σιταριού στη Νότια Ασία (στην τέταρτη θέση) και η καλλιέργεια ρυζιού στη Νότια Ασία (πέντε). Η καλλιέργεια σιταριού και ρυζιού ανεβαίνει στην κορυφή, λόγω της μεγάλης κατανάλωσης νερού, η εκτροφή βοοειδών οδηγεί στην καταστροφή των τροπικών δασών, ενώ η παραγωγή ενέργειας από άνθρακα είναι η χειρότερη από την άποψη των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Στην πραγματικότητα, η έκθεση διαπίστωσε ότι καμία από τις βιομηχανίες στις είκοσι πρώτες θέσης της κατάταξης δεν θα ήταν επικερδής εάν είχε την υποχρέωση να πληρώνει για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλεί.
Για παράδειγμα, η εκτροφή ζώων στη Νότια Αμερική, κυρίως με την κοπή των τροπικών δασών, θεωρείται ο πιο προβληματικός κλάδος της γεωργίας. Ενώ η συγκεκριμένη βιομηχανία είχε έσοδα 16,6 δισ. δολάρια το 2009, η ζημιά που προκάλεσε στο περιβάλλον ανέρχεται στο συγκλονιστικό ποσό των 353.800 δισ. δολαρίων ή πάνω από 1.800% των εσόδων της. «Τόσο από πλευράς μεγέθους της χρήσης γης για την εκτροφή ζώων στη Βραζιλία όσο και της υψηλής αξίας των υπηρεσιών του οικοσυστήματος των χρησιμοποιούμενων παρθένων εκτάσεων, ο αντίκτυπος της εκτροφής ζώων στη Νότια Αμερική είναι ιδιαίτερα σημαντικός (17% του συνολικού κόστους της παγκόσμιας χρήσης γης)» αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης.
Παραδόξως, η υλοτομία δεν θεωρείται εξαιρετικά προβληματική σε σχέση με άλλες βιομηχανίες, κυρίως επειδή, σύμφωνα με τους συντάκτες, «η ανάλυση καλύπτει μόνο τη νόμιμη υλοτομία». Οπως σημειώνουν, σε όλο τον κόσμο «η υλοτομία είναι υπεύθυνη μόνο για το 14% της αποψίλωσης των δασών, ενώ η εμπορική γεωργία είναι υπεύθυνη για το 32%». Τι θα γινόταν αν οι οικονομικές επιπτώσεις των βιομηχανικών δραστηριοτήτων ενσωματώνονταν στην παγκόσμια οικονομία; Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, θα βιώναμε μια οικονομική και περιβαλλοντική επανάσταση. Ορισμένες βιομηχανίες, όπως αυτές που συνδέονται με τον άνθρακα, θα ήταν πιθανό να διακόψουν τη δραστηριότητά τους, δεδομένου ότι ακόμη και τα μεγάλα κέρδη των εταιρειών δεν θα επαρκούσαν ώστε να πληρώσουν για τις τεράστιες επιπτώσεις τους στο κλίμα, για να μην αναφέρουμε την ατμόσφαιρα και τα ύδατα.
Ωστόσο, με βάση το υπάρχον οικονομικό σύστημα, το κόστος της περιβαλλοντικής ζημιάς που προκαλούν οι βιομηχανικές δραστηριότητες θα συνεχίσει να μετακυλίεται σε εκείνους που αγοράζουν τα προϊόντα τους, δηλαδή στους καταναλωτές. Και καθώς η κλιματική αλλαγή και η οικολογική καταστροφή επιδεινώνονται, το κόστος για την κοινωνία θα εξακολουθήσει να διευρύνεται.
