ΟΙΚΟλογικά

Του Τάσου Σαραντή

Eνα βήμα πιο κοντά στην πραγματικότητα βρίσκεται η προοπτική των εξορύξεων μετάλλων από τον πυθμένα των ωκεανών, έπειτα από τη δημοσίευση από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών του πρώτου σχεδίου για τη διαχείριση της εξόρυξης των λεγόμενων «οζιδίων» (πετρωμάτων πλούσιων σε μικρά ορυκτά) από τον βυθό της θάλασσας.

Σύμφωνα με την τεχνική μελέτη που διεξήχθη από το σώμα που επιβλέπει τη βαθιά εξόρυξη στη θάλασσα, τη Διεθνή Αρχή Θαλάσσιου Βυθού του ΟΗΕ (ISA), οι ενδιαφερόμενες εταιρείες θα μπορούσαν να υποβάλουν αιτήσεις για πιστοποιητικά το αργότερο μέχρι το 2016.

Η ιδέα της εκμετάλλευσης του χρυσού, του χαλκού, του μαγγανίου, του κοβαλτίου και άλλων μετάλλων που βρίσκονται στον βυθό των ωκεανών έχει γεννηθεί εδώ και δεκαετίες, αρχικά στη δεκαετία του 1970, αλλά μόλις πρόσφατα έγινε εφικτή εξαιτίας τόσο της εξέλιξης των απαιτούμενων τεχνολογιών όσο και των υψηλών τιμών των ορυκτών όπως ο χαλκός, ο χρυσός και οι σπάνιες γαίες.

Επιστήμονες που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος έχουν προειδοποιήσει εδώ και καιρό ότι η εξόρυξη του θαλάσσιου πυθμένα θα είναι εξαιρετικά καταστροφική και ότι θα μπορούσε να έχει ολέθριες μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή. Αλλά και η μελέτη της ίδιας της ISA αναγνωρίζει ότι η εξόρυξη θα προκαλέσει «αναπόφευκτη περιβαλλοντική ζημία». Ομως, η μελέτη δημοσιεύθηκε εν μέσω ενός άνευ προηγουμένου ενδιαφέροντος από κρατικές και ιδιωτικές εταιρείες εξόρυξης.

Ο αριθμός των αδειών που εκδόθηκαν για την αναζήτηση κοιτασμάτων ορυκτών ανέρχεται μέχρι σήμερα σε 17, με άλλες επτά που αναμένεται να χορηγηθούν. Οι άδειες εξόρυξης καλύπτουν τεράστιες περιοχές του Ειρηνικού, του Ατλαντικού και του Ινδικού ωκεανού. Η ισχύ τους διαρκεί για 15 χρόνια και το κόστος τους ανέρχεται σε 500.000 δολάρια. Εχουν χορηγηθεί σε κρατικούς οργανισμούς και σε κρατικές και ιδιωτικές εταιρείες από χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. Μία από τις πιο πρόσφατες άδειες χορηγήθηκε στην εταιρεία UK Seabed Resources, θυγατρική της Lockheed Martin, του αμερικανικού γίγαντα αμυντικών συστημάτων.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, η ISA συστάθηκε για να ενθαρρύνει και να διαχειρίζεται την εξόρυξη από τον βυθό της θάλασσας για το ευρύτερο όφελος της ανθρωπότητας, με ένα μερίδιο από τα κέρδη να πηγαίνει προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Σήμερα η ISA προχωράει σε ένα σημαντικό βήμα μετάβασης από την απλή διαχείριση των προσφορών για μεταλλευτικές έρευνες στην εξέταση του τρόπου χορήγησης των αδειών για τις πρώτες πραγματικές εργασίες εξόρυξης, καθώς και του τρόπου κατανομής των εσόδων.

Το δέλεαρ είναι προφανές. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μια έκταση πέντε εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιόμετρων, γνωστή ως Ζώνη Clarion-Clipperton, στον ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό διαθέτει περίπου 27 δισεκατομμύρια τόνους οζιδίων που βρίσκονται στην άμμο του πυθμένα του ωκεανού. Σε αυτούς περιλαμβάνονται επτά δισεκατομμύρια τόνοι μαγγανίου, 340 εκατομμύρια τόνοι νικελίου, 290 εκατομμύρια τόνοι χαλκού και 78 εκατομμύρια τόνοι κοβαλτίου, αν και δεν είναι ξεκάθαρο πόσα από αυτά τα μεταλλεύματα είναι προσβάσιμα.

Ενας βασικός παράγοντας για την υλοποίηση του προγράμματος της ISA είναι η ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος, λόγος για τον οποίο η σχετική έκθεση θεωρεί προϋπόθεση την παρακολούθηση του θαλάσσιου βυθού κατά τη διάρκεια κάθε εξορυκτικής δραστηριότητας. Εν τούτοις, οι επικριτές αυτών των σχεδίων αναρωτιούνται αν η δραστηριότητα στα βάθη του ωκεανού είναι δυνατόν να ελεγχθεί. Η προοπτική για εξορύξεις στη βαθιά θάλασσα έχει ήδη προκαλέσει έντονους προβληματισμούς μεταξύ των θαλάσσιων επιστημόνων.

«Αν προχωρήσουν αυτές τις εξορύξεις οι θαλάσσιοι οργανισμοί θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ δύο καταστάσεων: να διασκορπιστούν και να αποικίσουν άλλη περιοχή ή να πεθάνουν», προειδοποιεί ο Πολ Τάιλερ, ένας βιολόγος από το βρετανικό Εθνικό Ωκεανολογικό Κέντρο.

Από την πλευρά της η Ραχήλ Μιλς, μια καθηγήτρια της θαλάσσιας χημείας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον που έχει πραγματοποιήσει έρευνες για την καναδική εταιρεία Nautilus Minerals που σχεδιάζει εξορύξεις στις υδροθερμικές πηγές στην Παπούα-Νέα Γουινέα, κάνει έκκληση για μια ευρύτερη συζήτηση για την εξόρυξη γενικότερα και για τους λόγους που όλοι χρησιμοποιούμε μεταλλεύματα, επισημαίνοντας ότι τα ορυχεία στη γη είναι πολύ μεγαλύτερα από οποιοδήποτε που θα βρίσκεται στον βυθό της θάλασσας. «Ο τρόπος της ζωής μας βασίζεται σε ορυκτούς πόρους και συνήθως κανείς δεν αναρωτιέται από πού προέρχονται», αναφέρει. «Πρέπει να ρωτήσω αν υπάρχει βιώσιμη εξόρυξη στην ξηρά και κατά πόσον υπάρχει βιώσιμη εξόρυξη στις θάλασσες. Εγώ πραγματικά πιστεύω ότι είναι τα ίδια ηθικά ερωτήματα είτε συζητάμε για τις Ανδεις ή είτε για τον πυθμένα της Θάλασσας του Βίσμαρκ».

Οι σχετικές συζητήσεις προβλέπεται να ενταθούν, καθώς οι πρώτες εργασίες εξόρυξης στη βαθιά θάλασσα έρχονται όλο και πιο κοντά στην πραγματικότητα.