Επί τριάντα χρόνια η στήλη της «Σαν μητέρα προς μητέρα» στο περιοδικό «Γυναίκα» ήταν το απαραίτητο ανάγνωσμα, ακόμη και γυναικών που δεν είχαν αποκτήσει παιδιά. Οι εκδόσεις «Ποταμός» συγκέντρωσαν τα κείμενά της για πρώτη φορά στο βιβλίο «Ρίζες και Φτερά – Γράμματα σε γονείς»
Της Νόρας Ράλλη
Η στήλη της της λείπει πολύ. Αλλά ίσως πολύ περισσότερο λείπει από τους γονείς που τη διάβαζαν στο περιοδικό «Γυναίκα» (1980-2009), που ένιωθαν ότι «της» μιλούσαν και όχι ότι «τους» μίλαγε. Αυτό αποτελεί προσωπική κατάκτηση της Ανθής Δοξιάδη, η οποία επικαιροποίησε τα κείμενά της και τα εξέδωσε για πρώτη φορά σε βιβλίο, από τις εκδόσεις Ποταμός. Δεν διαβάζεται, όμως, «μονορούφι», μας λέει. «Είναι σαν τις βιταμίνες – τις παίρνεις μία μία». Το όνομα του βιβλίου, «Ρίζες και Φτερά – Γράμματα σε γονείς».
Τη ρωτήσαμε πολλά. Μας απάντησε σε όλα. Ωστόσο, την ίδια ένα τη βασανίζει. «Με βασανίζουν κυρίως οι ερωτήσεις που μου έκαναν παιδιά. Το κοντό αγοράκι, που το είχε μεγάλο καημό να ψηλώσει και στο τέλος της συνεδρίασης μου είπε «κυρία, ξέρετε να κάνετε τα παιδιά να ψηλώνουν;». Είπα, «όχι, αλλά…». «Δεν πειράζει», μου είπε, άνοιξε την πόρτα και έφυγε. Το μεγάλο βασανιστικό ερώτημα, το αξέχαστο και δυσβάσταχτο, ήταν από ένα ψυχωσικό κοριτσάκι στο Κέντρο όπου δούλευα. Κάθε τόσο με πλησίαζε και μου ψιθύριζε στο αυτί «Ανθή, γιατί να ζω; Γιατί να ζω;». Μετά απομακρυνόταν λίγο και με κοίταζε στα μάτια, περιμένοντας απάντηση. Συνήθως την αγκάλιαζα. Αλλά η σπαρακτική ερώτηση δεν είχε απάντηση. Τη σκέφτομαι ακόμα…».
• Στη σχέση παιδιού – γονιού, τι παίρνει ο ένας και τι ο άλλος και τελικά ποιος παίρνει τα περισσότερα;
«Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με εμπορική συναλλαγή. Το παιδί γίνεται άνθρωπος με τη φροντίδα των γονιών του και παίρνει εφόδια για την υπόλοιπη ζωή του! Σχηματίζει την εικόνα που έχει για τον εαυτό του, μαθαίνει να μιλάει, να εμπιστεύεται τον εαυτό του και τον έξω κόσμο, μαθαίνει να αγαπάει και να αναπτύσσει όλο του το δυναμικό. Ο γονιός έχει την τιμή να φτιάξει έναν άνθρωπο, να χαϊδεύει το πιο μεταξένιο δέρμα και να είναι αποδέκτης ενός χαμόγελου που φωτίζει το σύμπαν… Τώρα μετρήστε εσείς ποιος παίρνει τα περισσότερα!»
• Τι δίνει ο ένας στον άλλο και τι θα έπρεπε να δίνει;
«Ο γονιός δίνει φροντίδα και έξυπνη αγάπη άνευ όρων, που όμως αλλάζει, καθώς αλλάζουν οι ανάγκες του παιδιού. Προσφέρει την ασφάλεια του καπετάνιου, ώσπου το παιδί γίνεται καπετάνιος του εαυτού του, οπότε ο γονιός τού δίνει φτερά για να φύγει. Το παιδί δίνει στον γονιό την ευκαιρία και την τιμή να μεγαλώσει έναν άνθρωπο. Πείτε μου, υπάρχει σοβαρότερη και σημαντικότερη δουλειά;»
• Τι περιμένει το παιδί από τoν γονιό του;
«Τα πάντα!»
• Ποια η πιο σημαντική συμβουλή που εσείς έχετε δεχτεί;
«Να μη δίνω συμβουλές αν δεν μου τις ζητήσουν».
• Μιλήστε μας λίγο για την ανταπόκριση που είχε τόσα χρόνια η στήλη σας.
«Υπήρχε μεγάλη ανταπόκριση, είναι η αλήθεια, για τρεις βασικούς λόγους νομίζω: ο ένας είναι ότι οι γονείς δεν θέλουν να ακούσουν αυτά που τους συμβουλεύουν γονείς και συγγενείς, αλλά είναι έτοιμοι να ακούσουν μία ξένη, έναν «ειδικό». Ο δεύτερος είναι γιατί προσπάθησα να μιλήσω στην καρδιά των αναγνωστών, καθώς με την καρδιά μεγαλώνουμε ένα παιδί. Αν είναι και πληροφορημένη καρδιά, ακόμα καλύτερα. Ο τρίτος είναι γιατί προσπαθούσα να μιλάω από τη σκοπιά και του παιδιού και του γονιού. Συνήθως γράφουμε, λες και έχουμε να κάνουμε μόνο με τις ανάγκες του παιδιού, ενώ ο γονιός παραμένει ένας στατικός ακλόνητος τοίχος, ένας παντογνώστης, χωρίς δικές του ανάγκες και αλλαγές. Μία μητέρα ήταν αυτή που, εδώ και χρόνια, με ξύπνησε από τη λήθη. Μιλούσα φαίνεται για όλα όσα πρέπει να κάνει και να υπομείνει και μου λέει: «Α, για να σας πω, κυρία μου, ξεχνάτε ότι πριν γίνω μητέρα, ήμουν κι εγώ… άνθρωπος!». Αυτό με συνέφερε!»
• Τι σας ρωτούσαν πιο συχνά;
«Το πιο συχνό ήταν τι να κάνουν τα παιδιά τους που έρχονται στο κρεβάτι τους τη νύχτα. Εχω μια πρόταση για το πώς γίνεται κάτι τέτοιο, αλλά χρεώνω για να την πω, γιατί είναι δύσκολο να το καταφέρεις και, αν έχεις πληρώσει, γίνεται λίγο πιο εύκολο!»
• Σε όλα αυτά τα χρόνια –από το 1980 έως σήμερα– έχετε παρατηρήσει διαφορά στις σχέσεις γονιού – παιδιού; Ποια και γιατί;
«Υπάρχουν διάφορες. Δεν τρώνε πια μαζί και αυτό δεν μοιάζει να απασχολεί κανένα. Μιλάνε πολύ λίγο μεταξύ τους, γιατί και οι δύο περνάνε πολλές ώρες σε Facebook, Twitter κτλ. και αυτό δεν μοιάζει να απασχολεί ούτε τους μεν ούτε τους δε. Παλιά είχαμε μόνο την τηλεόραση να μας εμποδίζει την επικοινωνία».
• Αγάπη, χιούμορ-γέλιο, στοργή: ανήκουν στα βασικά στοιχεία της γονεϊκής συμπεριφοράς;
«Η αγάπη κάνει τα παιδιά να ανθίζουν. Το χιούμορ συχνά σπάει την ένταση και μπαίνει σφήνα στη σύγκρουση. Το γέλιο θεραπεύει. Και η στοργή τα κάνει να αισθάνονται ασφαλή και ότι υπάρχει κάποιος που τα καταλαβαίνει. Μεγάλη υπόθεση όλα αυτά. Σχεδόν φτάνουν για να μεγαλώσει καλά ένα παιδάκι».
• Ποιος είναι ο καλός γονιός;
«Καλός γονιός είναι ο απλός, αληθινός γονιός που ξέρει να κυβερνά με γλύκα και όρια. Που πιστεύει στο παιδί του, που περνά καλά μαζί του, που βλέπει το παιδί του και το καταλαβαίνει όπως είναι, όχι όπως θα ήθελε αυτός να είναι. Και που 18 χρόνια αργότερα ΔΕΝ θα πει ποτέ του παιδιού του «Εγώ που θυσιάστηκα για σένα και κοίτα πώς είσαι», κ.λπ. Ο τέλειος, πάντως, γονιός ζει μόνο, ασφυκτικά, ανάμεσα στις σελίδες βιβλίων των «ειδικών». Οι υπόλοιποι είμαστε οι «αρκετά καλοί γονείς». Που αρκεί!».
• Πέρα από τον εξαιρετικό τίτλο, ο υπότιτλος του βιβλίου σας, «γράμματα σε γονείς», υποδηλώνει και το ύφος της γραφής σας – όχι διδακτικό και αυστηρό, μα ανθρώπινο βαθιά και προσωπικό. Πώς ξεφύγατε από τον σκόπελο να γίνετε «ευχάριστη» και «αρεστή» ή «αυστηρή» και «αυθεντία»;
«Τα μικρά κείμενα στο «Ρίζες και Φτερά» γράφτηκαν με στόχο να «κάνουν κάτι», όχι απλά να «πούνε κάτι». Γιατί σπάνια οι άνθρωποι ακούνε αυτά που λέμε. Ακολουθούν πολύ καλύτερα το παράδειγμα. Οπως ακριβώς και τα παιδιά που μεγαλώνουμε. Προσπάθησα να αποφύγω αυτά που λέτε, με την έντονη σταθερή πεποίθηση ότι πρέπει να αγγίξω τους γονείς και να επηρεαστεί το φέρσιμό τους. Και αυτό γίνεται πηγαία, μόνο αν αγγίξεις τους ανθρώπους συναισθηματικά».
• «Φάε, φάε, φάε», «μη, μη, μη»: με τι να αντικατασταθούν αυτές οι λέξεις;
«Με τα «Πες μου, πες μου, πες μου» και «μπορείς, μπορείς, μπορείς». Αλλά και «μπράβο», «σε αγαπάω πάρα πολύ», «γιατί το λες αυτό; Είσαι τέλειο παιδάκι, δεν πειράζει, θα το φτιάξουμε». Και ενίοτε «όταν λέω όχι, θα πει όχι!»»
• Μία ευχή… λόγω και των ημερών;
«Ζήτω οι γονείς και τα παιδιά! Τα Χριστούγεννα γιορτάζουμε το μάθημα της αγάπης που μας δίδαξε ένα μωράκι. Ετσι όπως έγινε και στη δική μας ζωή. Οι καιροί μπορεί να είναι δύσκολοι, αλλά τα παιδιά θα θυμούνται όχι τόσο τα πακέτα όσο την ατμόσφαιρα αγάπης μέσα στο σπίτι τους».
………………………………………..
Πώς μιλάμε στα παιδιά για την κρίση;
«Οπως μιλάμε για όλα, κοιτώντας τα στα μάτια και λέγοντάς τους την αλήθεια, με λόγια που ταιριάζουν στην ηλικία τους. Ξεκινάμε με αυτό που βλέπουν και αισθάνονται και τους το επικυρώνουμε: «Βλέπεις τον μπαμπά και τη μαμά στεναχωρημένους. Αυτό είναι γιατί ο μπαμπάς έχασε τη δουλειά του. Τον διώξανε. Δεν έκανε τίποτα κακό αλλά… «. Και λέμε κάτι για την Ελλάδα και την κρίση, ανάλογα πάντα με την ηλικία του παιδιού. Το σημαντικό είναι να παραδεχτείς ότι αυτά που βλέπουν και αισθάνονται είναι αληθινά. Λέμε ότι δεν έχουμε όσα λεφτά είχαμε παλιά, αλλά τους λέμε και τους δείχνουμε και πώς τα βγάζει πέρα κανείς με τις δυσκολίες. «Ελα τώρα που έχουμε πιο πολύ χρόνο να σου διαβάσω ένα παραμύθι, δυο ή τρία». Τους λες ότι η στεναχώρια και ο εκνευρισμός που βλέπουν έχουν να κάνουν με την κρίση και όχι με εκείνα, που είναι τέλεια και καταπληκτικά παιδάκια. Αυτή είναι η αλήθεια που τους λέμε πάντα, με τα λόγια που ο καθένας βρίσκει μέσα του».
……………………………………….
Info: Η Ανθή Δοξιάδη μεγάλωσε στην Αθήνα και σπούδασε στην Αμερική. Δούλεψε στο ψυχιατρικό τμήμα του Νοσοκομείου των Παίδων στην Ουάσινγκτον και στο «Περιβολάκι – Πρότυπο μη κερδοσκοπικό Κέντρο για σοβαρά άρρωστα παιδιά», για το οποίο το 2012 αποφασίστηκε η ανάκληση της λειτουργίας του.
