Του Νικόλα Ζηργάνου
Πιο « φτωχή» βρίσκει την ανθρωπότητα το 2013, αφού πολλές σημαντικές προσωπικότητες εγκατέλειψαν τη χρονιά που φεύγει τον μάταιο τούτο κόσμο. Ιστορικοί ηγέτες, διάσημοι διανοητές, δημοσιογράφοι, σύμβολα του σεξ, αρχιτέκτονες και αστροναύτες – όλοι ίσοι μπροστά στον θάνατο, τον μεγάλο οδοστρωτήρα που δεν λυπάται και δεν εξαιρεί κανέναν.
Μα, θα πείτε –και με το δίκιο σας– πως την ιστορία τη γράφουν πάντα οι κοινωνικές δυνάμεις, οι αποφασισμένες ομάδες, οι λαοί: ποτέ τα πρόσωπα, που στην καλύτερη περίπτωση παίζουν τον ρόλο του καταλύτη που επιταχύνει ή επιβραδύνει τις νομοτελειακές δομικές αλλαγές – αυτές που καμιά φορά, όταν οι επιπτώσεις τους είναι εύκολα ορατές, βαφτίζουμε με ευκολία «επαναστάσεις».
Κι όμως: καθένας από τους μακαρίτες και τις εκλιπούσες του αφιερώματός μας διαδραμάτισε, στον καιρό που βρέθηκε στην αιχμή των γεγονότων, σπουδαίο ρόλο στη διαμόρφωση της ιστορίας εθνών ή έστω της μαζικής κουλτούρας τους. Ακόμη και πρόσωπα που σε πρώτη ανάγνωση μοιάζουν ελάσσονος σημασίας -σαν τον Νιλ Αρμστρονγκ ή την… αθάνατη «Εμανουέλα»– ή ξεχασμένοι από τους πολλούς ανθρώπους ηγέτες άλλων εποχών, όπως ο Μπεν Μπέλα, έβαλαν στον καιρό τους φαρδιά πλατιά την υπογραφή τους στις καρδιές εκατομμυρίων.
ΜΑΡΙ ΚΟΛΒΙΝ
Η δημοσιογράφος των «Times» Μαρί Κόλβιν, που έχασε τη ζωή της σε βομβαρδισμό στη Συρία, ήταν από τις πλέον εμβληματικές προσωπικότητες μεταξύ των πολεμικών ανταποκριτών. Το 2012 ήταν μια από τις πιο φονικές χρονιές για τους δημοσιογράφους, τους φωτορεπόρτερ και τους εικονολήπτες, με 88 θύματα. Αλλοι 47 μπλόγκερ δολοφονήθηκαν γιατί «ενοχλούσαν».
ΙΓΝΑΤΙΟΣ Δ’
Ο πατριάρχης Αντιοχείας Ιγνάτιος Δ’, ο επονομαζόμενος και πατριάρχης των Αράβων, εκοιμήθη στην πλέον δύσκολη στιγμή για τον λαό και τους χριστιανούς της Συρίας. Διάδοχός του εξελέγη ο μητροπολίτης Δυτικής Ευρώπης Ιωάννης, ο οποίος έκανε ενωτική δήλωση μετά τη χειροτονία του. «Η σχέση μας με τις άλλες εκκλησίες είναι πολύ σημαντική για μας και εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση αυτή με τους αδελφούς μας μουσουλμάνους. Είμαστε μία μόνο οικογένεια και η τύχη μας είναι κοινή».
ΣΙΛΒΙΑ ΚΡΙΣΤΕΛ
Η «Εμανουέλα», κατά κόσμον Σίλβια Κρίστελ, ήταν για μια ολόκληρη γενιά η επιτομή της εφηβικής φαντασίωσης. Εβαλε στην άνυδρη δεκαετία του ’70 το soft porno στις μεγάλες αίθουσες και στο δωμάτιο κάθε 15χρονου. Για την πρώτη της ταινία ως «Εμανουέλα», που έσπασε ρεκόρ εισπράξεων, πήρε μόλις 6.000 δολάρια. Στον ρόλο αυτό έμεινε αιώνια εγκλωβισμένη, όπως και οι θαυμαστές της.
ΚΙΡΟ ΓΚΛΙΓΚΟΡΟΦ
Ο Κίρο Γκλιγκόροφ, πατέρας της ανεξαρτησίας της ΠΓΔΜ, έκανε περισσότερους εχθρούς παρά φίλους στην πολυτάραχη και μακροχρόνια πολιτική του σταδιοδρομία. Στέλεχος των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, εθνικιστής ηγέτης, θύμα δολοφονικής απόπειρας, πιθανότατα από τη βουλγαρική μαφία, μόνος λύκος στη βαλκανική ζούγκλα, ο Σλαβομακεδόνας πολιτικός έκανε το 1992 μια δήλωση ενώπιον της Βουλής της ΠΓΔΜ που τον εξιλέωσε στα μάτια της ιστορίας. «Είμαστε Σλάβοι και ήρθαμε στην περιοχή τον 6ο π.Χ. αιώνα. Δεν έχουμε καμία σχέση με τον πολιτισμό του Αλέξανδρου».
ΡΑΟΥΦ ΝΤΕΝΚΤΑΣ
Ο Ραούφ Ντενκτάς ήταν ο πολιτικός πατέρας των Τουρκοκυπρίων και ο αιώνιος διαπραγματευτής στα παρασκήνια του ΟΗΕ, μαζί με τον άσπονδο φίλο του, πρώην πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη. Ο Ντενκτάς, κάποτε αντίπαλο δέος του Γρίβα, ex officio αμφισβητίας της υπόστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας, άκαμπτος εθνικιστής, έγινε πρόεδρος χωρίς κράτος, παρέμεινε στενά εξαρτημένος από τα κελεύσματα των στρατηγών της Αγκυρας και προσκολλημένος μέχρι τέλους σε έναν πολιτικό στόχο που δεν ευοδώθηκε.
ΕΡΙΚ ΧΟΜΠΣΜΠΑΟΥΜ
Ο Ερικ Χομπσμπάουμ ήταν από τα κορυφαία πνεύματα του αιώνα. Μαρξιστής ιστορικός και φιλόσοφος, οραματιστής ενός καλύτερου κόσμου, μια όαση αισιοδοξίας και σπινθηροβόλου πνεύματος, μια δυνατή φωνή καταγγελίας κάθε αδικίας. Στο έργο του «Συναρπαστικά χρόνια», μας αποχαιρέτησε με μια προτροπή-παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. «Ας μην καταθέσουμε τα όπλα κι ας ζούμε σε χαλεπούς καιρούς. Ακόμη χρειάζεται να καταγγέλλουμε την αδικία και να την αντιπαλεύουμε. Ο κόσμος δεν θα γίνει καλύτερος από μόνος του».
ΑΧΜΕΝΤ ΜΠΕΝ ΜΠΕΛΑ
Ο Αχμεντ Μπεν Μπελά ήταν ο πρώτος πρόεδρος της ανεξάρτητης Αλγερίας, ηγετικό στέλεχος της επανάστασης κατά των Γάλλων αποικιοκρατών και σύμβολο της παναραβικής ιδεολογίας. Ηταν φίλος και συνεργάτης του Μιχάλη Ράπτη – «Πάμπλο» και υπήρξε πάντα μια έντιμη ανεξάρτητη φωνή της αραβικής και παγκόσμιας Αριστεράς.
ΑΧΜΕΝΤ ΑΛ ΤΖΑΜΠΑΡΙ
Η δολοφονία του αρχηγού του στρατιωτικού σκέλους της Χαμάς, Αχμεντ αλ Τζάμπαρι, σηματοδότησε την αρχή μιας ακόμη αιματηρής ισραηλινής στρατιωτικής επίθεσης κατά των ελεύθερων-φυλακισμένων Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας. Ομως, η εκεχειρία που ακολούθησε άφησε λαβωμένο το Ισραήλ, με τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ και του Τελ Αβίβ να ακούν για πρώτη φορά μετά από είκοσι χρόνια τον ήχο των σειρήνων να τους καλούν να κρυφτούν στα καταφύγια.
ΟΣΚΑΡ ΝΙΜΑΓΙΕΡ
Ο Βραζιλιάνος Οσκαρ Νιμάγιερ, ο πρωτοπόρος «κόκκινος αρχιτέκτονας», έφυγε 104 χρόνων, αφήνοντας πίσω του μια μεγάλη παρακαταθήκη αρχιτεκτονικού έργου, που περιλαμβάνει από τα κεντρικά γραφεία του Κ.Κ. Γαλλίας στο Παρίσι και τα γραφεία της Γενικής Γραμματείας του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη έως την καθολική Μητρόπολη στην Μπραζίλια. Ο Νιμάγιερ λύγισε τα σίδερα και έβαλε την καμπύλη στο προσκήνιο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Λίγο πριν πεθάνει είχε πει ότι «το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή είναι η αλληλεγγύη».
ΓΚΟΡ ΒΙΝΤΑΛ
«Δεν χάνω ποτέ την ευκαιρία να κάνω σεξ ή να εμφανιστώ στην τηλεόραση», έλεγε ο Γκορ Βιντάλ, ο οποίος εκτός από σημαντικός συγγραφέας ήταν ένα εγωπαθές «κακό παιδί» που άσκησε αδυσώπητη κριτική σε όλους και σε όλα. Η πολιτική, το σεξ, η αμερικανική κουλτούρα και βεβαίως τα αγαπημένα του ΜΜΕ ήταν πάντα στο επίκεντρο της ζωής του. Είχε περιγράψει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως «τη χώρα του βαρετού και την πατρίδα του άχρωμου».
ΝΙΛ ΑΡΜΣΤΡΟΝΓΚ
Ο Αμερικανός αστροναύτης-θρύλος, πιλότος και καθηγητής πανεπιστημίου Νιλ Αρμστρονγκ ήταν ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη στις 20 Ιουλίου 1969. Κυβερνήτης της ιστορικής αποστολής του διαστημόπλοιου «Απόλλων 11», χαρακτήρισε το πρώτο ανθρώπινο βήμα πάνω στον δορυφόρο της Γης ως «μικρό βήμα για έναν άνθρωπο, γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα».
