ΚΕΝΤΡΟ-ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αγριες συγκρούσεις συγκλονίζουν τη χώρα, καθώς οι αντάρτες διεκδικούν την εξουσία από τον διεφθαρμένο και στηριζόμενο από τη Δύση Μποζιζέ με έπαθλο το πλούσιο υπέδαφος
Του Νικόλα Ζηργάνου
Εξεγερμένοι κόσμοι, άγνωστοι και σκοτεινοί, αναδύονται μέσα στο χάος της παγκοσμιοποίησης και τον απόηχο της κατάρρευσης του διπολικού κόσμου. Διαμάντια και αίμα, μιλίτσιες (πολιτοφυλακές) και συμμορίες, AIDS, διαφθορά και αδυσώπητη πάλη για την εξουσία, ανθρώπινα μίση και ψυχρά γεωπολιτικά συμφέροντα, όλα τα δεινά συνυπάρχουν στην ένοπλη σύγκρουση που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στην Κεντρο-Αφρικανική Δημοκρατία (ΚΑΔ) με έπαθλο το προεδρικό μέγαρο στην πρωτεύουσα Μπανγκούι και τον έλεγχο των τεράστιων πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας.
Οι αντάρτες του κινήματος «Seleka», που σημαίνει «Συμμαχία» στη γλώσσα Σάνγκο, βρίσκονται μόλις 70 χιλιόμετρα έξω από την πρωτεύουσα και ελέγχουν το 70% της χώρας που έχει έκταση σχεδόν όση και η Γαλλία. Η αντιπολίτευση απειλεί να εισβάλει στην Μπανγκούι και να ανατρέψει με τα όπλα το καθεστώς του διεφθαρμένου προέδρου και πρώην στρατηγού Φρανσουά Μποζιζέ, ο οποίος κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία το 2003, έχοντας την υποστήριξη της Γαλλίας, της Αμερικής και του Τσαντ.
Το έπαθλο των νικητών θα είναι τα τεράστια αποθέματα διαμαντιών, ουρανίου, χρυσού και σιδηρομεταλλευμάτων που καθιστούν τη χώρα μία από τις πιο πλούσιες σε ορυκτό πλούτο στον κόσμο, ενώ οι κάτοικοί της είναι από τους πιο φτωχούς. Με μόλις 300 δολάρια ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα, τα 4,4 εκατομμύρια των Κεντρο-Αφρικανών βρίσκονται στην 179η θέση, σε σύνολο 187 κρατών, στην κατάταξη φτώχειας του ΟΗΕ.
Οι μισές εξαγωγές της χώρας είναι τα 420.000 καράτια διαμαντιών που εξάγονται νόμιμα -και τα περίπου 200.000 παράνομα- ενώ γαλλικές εταιρείες εκμεταλλεύονται με αποικιοκρατικούς όρους το ουράνιο που τροφοδοτεί το γαλλικό πυρηνικό μονοπώλιο. Συμφέροντα στην εξόρυξη μεταλλευμάτων έχουν και οι Κινέζοι, ενώ ο πρόεδρος Μποζιζέ να παίρνει τη μερίδα του λέοντος για τον ίδιο, τους αυλικούς αξιωματούχους που τον περιβάλλουν και τον στενό τους φυλετικό και εθνοτικό κύκλο, σε μια χώρα που συνυπάρχουν 80 εθνότητες οι οποίες μιλούν ισάριθμες διαλέκτους.
Η άθλια οικονομική κατάσταση των υπηκόων του Μποζιζέ, η επέλαση του ιού HIV που έχει προσβάλει το 11% του πληθυσμού, η καταλήστευση του πλούτου προς όφελος μιας ολιγάριθμης ξεπουλημένης κάστας μανδαρίνων που στηρίζουν τον πρόεδρο-δικτάτορα, η ανομία, η ανεξέλεγκτη δράση ξένων λαθροκυνηγών στα παρθένα δάση και σε παραδοσιακά βοσκοτόπια και οι τρομερές κοινωνικές ανισότητες οδήγησαν στην εξέγερση της αντιπολίτευσης που βρίσκεται πρώτη φορά ενωμένη.
Το 2004, η χώρα ξαναβρέθηκε μπροστά στην έξαρση του αντάρτικου και, έπειτα από μια τετραετία συγκρούσεων, υπεγράφη ειρηνευτική συμφωνία που στόχευε στην επανένταξη των ανταρτών, την καλύτερη διανομή του πλούτου και την έναρξη δημοκρατικών διαδικασιών. Ομως ο Μποζιζέ δεν τήρησε καμία υπόσχεση.
Πριν στεγνώσει το μελάνι της υπογραφής του, έκανε εκλογές που τις κέρδισε εν μέσω καταγγελιών για νοθεία, απέκλεισε τις άλλες φυλές από τα τεράστια κέρδη των εξαγωγών ορυκτού πλούτου και στηρίχθηκε με αλαζονεία στα όπλα των Γάλλων που επί των ημερών του Σαρκοζί ενεπλάκησαν άμεσα στη σύγκρουση. Γαλλικά μιράζ βομβάρδισαν θέσεις ανταρτών λίγο πριν φτάσουν στην Μπανγκούι και απέτρεψαν τότε την πτώση του δικτάτορα.
Δίπλα στους 1.000 Γάλλους λεγεωνάριους που σταθμεύουν μόνιμα στην ΚΑΔ, έφτασαν πρόσφατα και Αμερικανοί πεζοναύτες και άνδρες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών που εκτελούν αντιτρομοκρατικές αποστολές στα σύνορα με το Τσαντ και το Νότιο Σουδάν. Το Τσαντ, το Καμερούν και η Δημοκρατία του Κονγκό, χώρες που συνορεύουν με την ΚΑΔ, στηρίζουν επίσης το καθεστώς Μποζιζέ.
Ομως, η εκλογή Ολάντ, που αρνείται να επαναλάβει την πολιτική στρατιωτικής επέμβασης α λα Σαρκοζί, και η αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τον φθαρμένο -και μάλλον μοναχοφάη- δικτάτορα έφεραν τους αντάρτες για δεύτερη φορά σε απόσταση βολής από την πρωτεύουσα.
Η «Seleka» δημιουργήθηκε μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο και μέσα σε τέσσερις μήνες κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας και την «πρωτεύουσα των διαμαντιών» Μπρία. Αποτελεί συμμαχία- «ομπρέλα» πολλών ένοπλων κινημάτων με κορμό τρεις μεγάλες μιλίτσιες, με τοπικό και φυλετικό χαρακτήρα.
Η Ενωση Δημοκρατικών Δυνάμεων (UDFR) βασίζεται στη φυλή Γκούλα, η οποία ελέγχει παραδοσιακά τις ανατολικές και νότιες περιοχές και τα μεγάλα αδαμαντωρυχεία στην Μπρία. Ελέγχει το λαθρεμπόριο διαμαντιών, από όπου προέρχονται και τα έσοδα για να διατηρεί ισχυρή και καλά εξοπλισμένη μιλίτσια.
Οι αντάρτες της UDFR έχουν επίσης έσοδα από τον έλεγχο των οδικών περασμάτων, καθώς επιβάλλουν «διόδια» σε ταξιδιώτες και εμπορεύματα που διέρχονται από τα εδάφη που ελέγχουν. Το ίδιο κάνουν και όλες οι άλλες πολιτοφυλακές και ένοπλες ομάδας, καθώς και πληθώρα συμμοριών. Η Κεντρο-Αφρικανική Δημοκρατία είναι κράτος περίκλειστο, χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα και ο έλεγχος των ελάχιστων διαβάσεων προς τη διεθνή αγορά είναι στρατηγικής σημασίας, μια μηχανή παραγωγής πλούτου από τα «διόδια» που απαιτούν οι σύγχρονοι μιμητές του Σκίρωνα και του Προκρούστη.
Ο Λαϊκός Στρατός για την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας (APRD) είναι η πολιτοφυλακή του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της χώρας, Φελίξ Πατασέ, που ανατράπηκε από το πραξικόπημα του Μποζιζέ. Τα μέλη της μιλίτσιας ανήκουν σε φυλές του Βορρά. Το Πατριωτικό Συνέδριο για τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη (CPJP) αποτελείται από μουσουλμάνους και ελέγχει τις περιοχές στα σύνορα με το Τσαντ. Ηγέτης του κινήματος είναι ο Χάσαν αλ Χαμπίμπ, ο οποίος ήταν σύμμαχος του Πατασέ.
Η προέλαση των ανταρτών σταμάτησε χθες 70 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα, προκειμένου να αρχίσουν συνομιλίες με την κυβέρνηση. Με τους Γάλλους και τους Αμερικανούς να μην αποφασίζουν την ένοπλη ανάμειξη, ο Μποζιζέ βρίσκεται σε δύσκολη θέση και είναι αναγκασμένος να καταφύγει στην διαπραγμάτευση. Μόνο που η αποτύπωση των στρατιωτικών συσχετισμών στο έδαφος επιτρέπει πλέον στους αντάρτες να μην ζητούν μόνο μερίδιο από την εξουσία, αλλά να ελπίζουν ότι μπορούν να την πάρουν ολόκληρη.
