Της Μαργαρίτας Κουλεντιανού
Η φιλική υποδοχή και περιποίηση του ξένου, λέξη αρχαίας ελληνικής προέλευσης. Τότε, η φιλοξενία ήταν επιταγή των θεών. Ηταν θρησκευτικό καθήκον να δέχεται κανείς τον ξένο με τιμές, να τον περιποιείται όσον καιρό θα έμενε στο σπίτι του, να τον γεμίζει με δώρα όταν έφευγε. Η παράλειψη όλων αυτών ήταν ασέβεια προς τους θεούς. Ετσι κι αλλιώς, ήταν αδιανόητη.
Με αυτό τον τίτλο, η νέα ταινία του Πάνου Κούτρα σχολιάζει μια περίπτωση ιδιάζουσας ξενηλασίας. Οι ήρωές του είναι πολλαπλά ξένοι: από καταγωγή, από οικογενειακή κατάσταση, από οικονομική θέση, από κοινωνικές σχέσεις. Ανάμεσα στους πολλούς ξενηλάτες η ταινία εντοπίζει και μερικούς ξένιους. Από αυτούς ξεχωρίζουν το εκπληκτικό τοπίο και ένα εγκαταλειμμένο ξενοδοχείο Ξενία.
Τα ξενοδοχεία Ξενία ήταν ένα φιλόδοξο σχέδιο του ΕΟΤ, που μέχρι το 1967 προσέλαβε τους καλύτερους Ελληνες αρχιτέκτονες και τους ανέθεσε την κατασκευή μιας σειράς ξενοδοχείων που θα συνδύαζαν την άνεση και περιποίηση των θαμώνων τους με τον σεβασμό στο τοπίο και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Ηταν χαμηλού προϋπολογισμού, γι’ αυτό διέθεταν αρκετά τυποποιημένα χαρακτηριστικά, αλλά υψηλής αισθητικής και λειτουργικότητας, γι’ αυτό μέχρι και σήμερα διδάσκονται σε σχολές Αρχιτεκτονικής. Απευθύνονταν σε καλής ποιότητας τουρίστες, αλλά έδιναν χώρο και στους ντόπιους, για εκδηλώσεις και διασκέδαση. Για το χτίσιμό τους είχαν επιλεγεί τα καλύτερα σημεία, με σωστό προσανατολισμό και καλή θέα, ενώ είχε ληφθεί υπόψη και η τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Με λίγα λόγια, τα Ξενία ήταν λιτά, όμορφα, λειτουργικά, εναρμονισμένα με το περιβάλλον.
Γιατί τα εγκατέλειψε ο ΕΟΤ; Κάθε εγκατάλειψη έχει την ιστορία της, άλλες μυρίζουν σκάνδαλο κι άλλες απλή αδιαφορία, όμως έτσι ή αλλιώς τα Ξενία εγκαταλείφθηκαν. Τα περισσότερα από αυτά ρημάζουν κενά και αχρησιμοποίητα, άλλα καταστρέφονται από την εκμετάλλευση ιδιωτών που κακοποιούν την αρχιτεκτονική τους ταυτότητα με προσθήκες και ανασκευές, χωρίς καμιά μελέτη.
Μερικά έχουν ήδη κατεδαφιστεί, πολλά περιμένουν τη σειρά τους για κατεδάφιση, ώστε το οικόπεδο-φιλέτο να πουληθεί ξανά (σε τιμή ευκαιρίας, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση). Και ενώ κανείς δεν είναι υπόλογος, κανείς δεν θα τιμωρηθεί γι’ αυτό, ούτε ποτέ θα αποζημιωθούμε, τα κτίρια αυτά που θα έπρεπε να διατηρούνται ως μνημεία της σύγχρονης αρχιτεκτονικής έχουν παραδοθεί στη λήθη. Μία από αυτές τις Ξενίες ανασύρεται προσωρινά στην επιφάνεια από τον Πάνο Κούτρα. Ξαναβρίσκει τον ρόλο της ως Ξενία, μισογκρεμισμένη, μισοάδεια, αρκετή όμως ώστε να βοηθήσει τους δύο νεαρούς ήρωες της ταινίας να περάσουν στο επόμενο βήμα τους. Η αναβίωσή της είναι παροδική, όσο διαρκεί μια κινηματογραφική ταινία. Αλλά καθώς το ελληνικό Δημόσιο δεν πάει σινεμά, οι Ξενίες έχουν παραδοθεί αρμοδίως «προς αξιοποίηση». Ιδια συμπεριφορά έχουν αντιμετωπίσει και τα περίφημα, ακριβοπληρωμένα ολυμπιακά ακίνητα, που μας έκαναν τόσο περήφανους ως τη μικρή χώρα με τους μεγάλους Ολυμπιακούς. Δέκα χρόνια μετά, τα κτίρια παραμένουν ασυντήρητα και ανεκμετάλλευτα. Πολλά από αυτά έγιναν ήδη γιαπιά, άλλα καταρρέουν, ενώ φαίνεται ότι τόσα είναι τα νομικά θέματα ώστε το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ θεωρεί ότι η όποια αξιοποίηση θα αργήσει να έρθει.
Τουλάχιστον γι’ αυτά φαίνεται πως έχει κινηθεί κάποια διαδικασία απόδοσης ευθυνών. Εχει ήδη ασκηθεί ποινική δίωξη για κακουργηματική απιστία -σχετικά με τη μεταολυμπιακή χρήση των ολυμπιακών ακινήτων- κατά του πρώην προέδρου της εταιρείας «Ολυμπιακά Ακίνητα» Κωνσταντίνου Ματάλα, ενώ για τον διάδοχό του, νυν βουλευτή της Ν.Δ. Διονύση Σταμενίτη, η δικογραφία διαβιβάστηκε στη Βουλή για να αρθεί η βουλευτική του ασυλία ώστε να διωχθεί και αυτός. Ομως μια ενδεχόμενη τιμωρία δεν θα αποκαταστήσει τη ζημιά στα κτίρια ή στο πορτοφόλι μας. Εκείνο που χρειάζεται είναι η συντήρηση και η εκμετάλλευσή τους προς όφελος όλων μας.
