Της Αρχοντίας Κάτσουρα
Ο Γιώργος απαντούσε στο τηλέφωνο με σοβαρό ύφος: «Ναι, ο ίδιος… Μάλιστα… Ξέρετε, εργάζομαι, μου είναι δύσκολο να πάρω μια απόφαση τώρα. Πρέπει να το σκεφτώ…». Η φωνή στη γραμμή ακουγόταν επίμονη. «Σας ευχαριστώ. Θα σας καλέσω εγώ το συντομότερο… Καλημέρα σας».
ΤΡΩΕΣ, 1970, ΠΑΡΙΣ ΠΡΕΚΑΣ
Εκλεισε το τηλέφωνο και ξέσπασε σε τρανταχτά γέλια. Η γυναίκα του είχε πολλούς μήνες να τον ακούσει να γελάει έτσι. «Τι συνέβη;» ρώτησε μόλις ο Γιώργος ηρέμησε. «Δεν θα το πιστέψεις. Τηλεφώνησαν από την τράπεζα να μου πουν ότι, επειδή είμαι καλός πελάτης, προσφέρουν προθεσμιακή κατάθεση με ευνοϊκούς όρους και υψηλό επιτόκιο. Επίσης, πιστωτική κάρτα με δυνατότητα άτοκων δόσεων, μέσω της οποίας θα μπορώ να εξοφλώ και την Εφορία». Σοβάρεψε ξαφνικά. Ο Γιώργος στον λογαριασμό μισθοδοσίας του είχε 250 ευρώ και ήταν ακόμη μόλις τα μέσα του μήνα. Ο,τι είχε αποταμιεύσει τα προηγούμενα -καλύτερα από οικονομικής άποψης- χρόνια, το είχε ξοδέψει στους 24 μήνες της ανεργίας του, ζώντας χωρίς καν υποψία σπατάλης, πληρώνοντας ανελλιπώς τους λογαριασμούς του. Εξόφλησε και τις τελευταίες δόσεις του στεγαστικού του δανείου –ήταν τυχερός, υπολείπονταν μόνο 6 δόσεις– και απέδιδε τους συνεχώς αυξανόμενους φόρους. Τους τελευταίους μήνες και έπειτα από εξαιρετικά μεγάλη προσπάθεια και απογοητεύσεις, βρήκε μια δουλειά που δεν ανταποκρίνεται ούτε στις γνώσεις ούτε στην προϋπηρεσία του, αλλά του αποφέρει 700 ευρώ μηνιαίως. Σε συνδυασμό με τα ακόμη 700 ευρώ της συζύγου του, μόλις που καταφέρνουν να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους προς τις δημόσιες υπηρεσίες, τα έξοδα για διατροφή και για τις σπουδές του παιδιού. Στο τέλος του μήνα οι τραπεζικοί λογαριασμοί τους δείχνουν μηδέν και τρέμουν μην τυχόν συμβεί κάτι και δεν πληρωθούν την 1η του μηνός. Πόσο μάλλον να προκύψει κάτι έκτακτο… Και πάλι, νιώθει τυχερός. Ευτυχώς, δεν χρωστάει πουθενά –κι ας ντρέπεται να το πει στους καταχρεωμένους γύρω του.
Μέχρι πριν από τρία ή τέσσερα χρόνια, ένα στεγαστικό δάνειο, μία ή δύο πιστωτικές κάρτες και καινούργιο αυτοκίνητο κάθε πενταετία, ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο ακόμη και για ανθρώπους που δεν απολάμβαναν παχυλούς μισθούς. Οι πληρωμές τους όμως ήταν τακτικές και οι θέσεις εργασίας τους σχετικά ασφαλείς. Και οι τράπεζες, γαλαντόμες, προσέφεραν αφειδώς δάνεια για κατοικία, για αυτοκίνητο, για καλοκαιρινές, χριστουγεννιάτικες ή πασχαλινές διακοπές. Εξέδιδαν κάρτες με ελάχιστους όρους και προϋποθέσεις και όλοι μπορούσαν, ελεγχόμενα χρεωμένοι, να απολαύσουν μια ζωή λίγο περισσότερο άνετη από αυτήν που άντεχε η τσέπη τους. Ωσπου αυτό που άρχισε τόσο ωραία έφερε πόνο: «κόκκινα δάνεια», απειλές κατασχέσεων, πωλήσεις ακινήτων κ.λπ…
Σίγουρα μεγάλη ευθύνη φέρουν οι όποιες εποπτικές αρχές, που απέτυχαν να βάλουν φρένο στην κούρσα των τραπεζικών ιδρυμάτων να κερδίσουν μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα της αγοράς. Αναμφισβήτητα και οι πολίτες που, ζαλισμένοι από την προσφορά χρήματος και τον καταναλωτισμό, έπεσαν εύκολα στην παγίδα. Αλλά όλοι αυτοί οι διευθύνοντες σύμβουλοι των τραπεζών, με τα πανεπιστημιακά διπλώματα, τα μεταπτυχιακά και τα διδακτορικά, που είχαν την ευθύνη για τις αποφάσεις και τη δημιουργία των νέων τραπεζικών «προϊόντων» -και για τα οποία φοβάμαι εξακολουθούν να πληρώνονται αδρά-, τι έκαναν; Πέρα από τη στεγνή αριθμητική, που λέει ότι τόσοι νέοι πελάτες συνεπάγονται το τάδε ποσοστό κέρδους, γιατί δεν μπόρεσαν να δουν λίγο πιο μακριά από τη μύτη τους; Δεν αναρωτήθηκαν –ούτε τώρα;– από πού προέρχονται τα εισοδήματα των πελατών τους και τι «βάθος» έχουν; Μελέτες κινδύνου πραγματοποιούν ή αρκεί μια «καλή» νέα ιδέα προσέλκυσης πελατών;
Τα ίδια ερωτήματα έχουν διατυπωθεί πάμπολλες φορές. Ωστόσο, ύστερα από 5 χρόνια βαθιάς οικονομικής ύφεσης, θα περίμενε κανείς το ίδιο το χρηματοπιστωτικό σύστημα –που χαρακτηρίζεται κύριος πυλώνας της οικονομίας και καλούμαστε να το στηρίξουμε με όποιο κόστος και εις βάρος των φορολογουμένων– να έχει πάρει ένα μάθημα. Αλλά φαίνεται πως όχι. Εκτός κι αν η ύπαρξή του στηρίζεται σε αυτήν ακριβώς την κουλτούρα χρέους και δεν επιθυμεί να ξεφύγει από τα χέρια της.
