Του Ματθαίου Τσιμιτάκη 

 

Οι ανασκοπήσεις της χρονιάς από τις εταιρείες-γίγαντες του Διαδικτύου, όπως η μηχανή αναζήτησης google και τα δίκτυα youtube, twitter και facebook, δεν δείχνουν μόνο ότι το Ιnternet είναι πλέον το κυρίαρχο Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας της εποχής μας, αλλά και ότι η λειτουργία του δεν έρχεται να ανατρέψει τη λειτουργία της ενημέρωσης όπως τη γνωρίζουμε.

 

Σε αντίθεση με προηγούμενες χρονιές, οι ανασκοπήσεις δεν αποτυπώνουν απλώς τη στατιστική εικόνα των θεμάτων που ανέδειξαν οι χρήστες με τα αιτήματα και τις ενέργειές τους, αλλά δείχνουν και πόσο βαθιά επηρεάζεται η χρήση των μεγαλύτερων υπηρεσιών του παγκόσμιου ιστού από τα κυρίαρχα Μέσα Ενημέρωσης και την ποπ κουλτούρα και πώς τα ίδια τα δίκτυα επενδύουν στους κανόνες της επικοινωνίας που καθορίζουν τη διαφήμιση και την ενημέρωση της εποχής μας.

 

Πρώτη η Whitney Houston

 

Το google zeitgeist (στα γερμανικά σημαίνει το πνεύμα της εποχής) είναι η λίστα με τις μαζικότερες αναζητήσεις της χρονιάς που πέρασε συνοδευόμενες από ένα διαφημιστικό βίντεο. Στην πρώτη θέση της λίστας βρίσκεται η τραγουδίστρια της ποπ Whitney Houston, η οποία πέθανε τον Φεβρουάριο που μας πέρασε, ενώ ακολουθούν το Gangnam style του Νοτιοκορεάτη τραγουδιστή PSY, που κάνει θραύση στις Ηνωμένες Πολιτείες, o τυφώνας «Σάντι» και το ipad3 της Apple. Αντίστοιχα, στην αναζήτηση φωτογραφιών την πρώτη θέση φαίνεται να καταλαμβάνουν το ποπ συγκρότημα των One direction που συναντά απήχηση στους εφήβους, η Selana Gomez και το iphone 5.

 

Οι κατηγορίες που επέλεξε να αναδείξει η google είναι ενδεικτικές της φιλοσοφίας που χαρακτηρίζει αυτούς τους απολογισμούς: καλλιτέχνες, ηλεκτρονικές συσκευές, τηλεοπτικά προγράμματα, αεροπορικές εταιρείες, πρόσωπα και ταινίες.

 

Η «αραβική άνοιξη», η Αίγυπτος, η Ελλάδα και οι διαδηλώσεις ενάντια στη λιτότητα, η οικονομική κρίση, ο πόλεμος με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών ή ή επέμβαση των Ισραηλινών στη Γάζα δεν χωρούν στην αποτύπωση του 2012 που θέλει να βλέπει η google (σίγουρα όχι στην πρώτη δεκάδα οποιασδήποτε κατηγορίας), παρότι σημάδεψαν τη χρονιά με τρόπο καταλυτικό για τη χρήση του ίδιου του Διαδικτύου. Περνούν με τρόπο έως και παραπλανητικό από το βίντεο διάρκειας 2:32 λεπτών που συνοδεύει τη λίστα.

 

Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στο twitter που θεωρείται το πιο πολιτικό και δημοσιογραφικό από τα κοινωνικά δίκτυα. «Τέσσερα χρόνια ακόμα» ήταν το μήνυμα του προέδρου Ομπάμα αμέσως μετά την εκλογή του στις 6 Νοεμβρίου στο δίκτυο και έγινε το δημοφιλέστερο tweet της χρονιάς. Στην ίδια λίστα βρίσκονται ο Justin Bieber και η ομάδα των Ολυμπιακών Αγώνων της Μεγάλης Βρετανίας. Στην κατηγορία «παλμός του πλανήτη», που καταγράφει τα πιο συζητημένα θέματα της χρονιάς στο κοινωνικό δίκτυο, η εικόνα είναι παρόμοια.

 

Ολυμπιακά τιτιβίσματα

 

Για το twitter το πιο συζητημένο θέμα είναι οι Ολυμπιακοί του Λονδίνου, ενώ ακολουθούν οι αμερικανικές εκλογές και τα βραβεία του MTV. Στην κατηγορία «μόνο στο twitter» το κοινωνικό δίκτυο κάνει μια εντυπωσιακή επίδειξη των δυνατοτήτων αυτής της νέας μορφής επικοινωνίας επιλέγοντας τα πιο εντυπωσιακά μηνύματα, όπως αυτό των επιστημόνων της NASA κατά την προσεδάφιση του δορυφόρου «Curiosity» στον Αρη, τα μηνύματα των αστροναυτών του διεθνούς διαστημικού σταθμού για τον τυφώνα «Σάντι» από το Διάστημα και το μήνυμα του σκηνοθέτη Τζέιμς Κάμερον μέσα από ένα βαθυσκάφος στον Ειρηνικό ωκεανό.

 

Στο youtube, την πρώτη θέση ανάμεσα στα πιο δημοφιλή βίντεο διεθνώς καταλαμβάνει το Gangnam style με πάνω από 1 δισ. θεάσεις παγκοσμίως, ενώ και εδώ ακολουθούν οι Justin Bieber, Selana Gomez και βεβαίως το άλμα του Felix Baumgartner. Το facebook, παρότι κατηγορείται για παραβιάσεις της ιδιωτικότητας των χρηστών του μέσω της συλλογής προσωπικών δεδομένων, ακολούθησε μάλλον την πιο δημοκρατική οδό στην ανασκόπηση της χρονιάς, αφού ενεργοποίησε μια εφαρμογή με την οποία κάθε χρήστης βλέπει στο timeline του τις δημοφιλέστερες δημοσιεύσεις και φωτό του. Αλλωστε, στο Διαδίκτυο, όλοι είμαστε δημόσια πρόσωπα πλέον.

 

Το 2012 ήταν η χρονιά κατά την οποία η συζήτηση εκτυλίχθηκε σε μεγάλο βαθμό γύρω από την έννοια των μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων (big data) και τους τρόπους οργάνωσης και αξιοποίησής τους από εταιρείες και κυβερνητικούς φορείς, αλλά και τη δημιουργία του «διαδικτύου των πάντων» – των δεδομένων δηλαδή που ανταλλάσσονται μεταξύ διαφορετικών συσκευών, αλλά και της πληθώρας των ανεκμετάλλευτων πληροφοριών, όπως είναι για παράδειγμα οι προσωπικές πληροφορίες που συγκεντρώνονται για κάθε χρήστη από πολλές διαφορετικές συσκευές και φορείς. Ηταν ακόμα η χρονιά κατά την οποία έγιναν συστηματικές και συνεχείς απόπειρες να ρυθμιστεί η επικοινωνία στο νέο μέσο.

 

Μετά την υπογραφή της διακρατικής συνθήκης ACTA από το Μεξικό και την Ε.Ε., η χρονιά έκλεισε με την τροποποίηση του διεθνούς κανονισμού τηλεπικοινωνιών της Διεθνούς Ενωσης Τηλεπικοινωνιών, ο οποίος υπεγράφη από 81 χώρες, ενώ 80 χώρες τον απέρριψαν, φέρνοντάς μας σε έναν ψηφιακό ψυχρό πόλεμο, όπως γράφτηκε εύστοχα, γύρω από τη διακυβέρνηση του Διαδικτύου.

 

Εικόνες απ' το μέλλον

 

Τα παραπάνω σκιαγραφούν εν πολλοίς και το τοπίο που θα χαρακτηρίσει την επικοινωνία στο Διαδίκτυο κατά το 2013. Κόντρες ανάμεσα σε κράτη και βιομηχανίες για τον έλεγχο του μέσου, εμβάθυνση της οικονομικής εκμετάλλευσης των δεδομένων που παράγουν οι χρήστες του και ακόμα μεγαλύτερη διείσδυση της ποπ κουλτούρας στα ήθη και τις συνομιλίες μας. Εχει άραγε παρέλθει η εποχή του ρομαντισμού της απελευθέρωσης της επικοινωνίας από τα στεγανά των ΜΜΕ και του κυρίαρχου λόγου;