Πρωτοπόρος ιστορικός, άοκνος μελετητής της νεότερης Ελλάδος, ο ακαδημαϊκός Μιχαήλ Σακελλαρίου απεβίωσε, πλήρης ημερών, το περασμένο Σάββατο, σε ηλικία 102 ετών. Η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί αύριο Τρίτη και ώρα 10 π.μ. από τον Ιερό Ναό των Αγίων Θεοδώρων, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Για το επιστημονικό του έργο διακρίθηκε με πλήθος τίτλους, βραβεύσεις, συμμετοχές σε ελληνικούς και ξένους οργανισμούς, ενώ μέχρι το τέλος παρέμεινε μάχιμος στην πένα και γοητευτικός στο πνεύμα. Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1912, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και στη συνέχεια στη Σορβόνη, ενώ το 1939 έγινε διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Εργάστηκε ως ερευνητής στο Επιστημονικό Ιδρυμα Ερευνών της Γαλλίας (1951-57) και ως διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (1954-57). Το 1959 εξελέγη τακτικός καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, θέση από την οποία απομακρύνθηκε από τη δικτατορία και στην οποία επανήλθε το 1975. Μέχρι τότε δίδασκε στο Πανεπιστήμιο Lyon II.
Διετέλεσε πρόεδρος της Asso-ciation Lyonnaise d’ Etudes Anciennes (1974), πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ιστορικών Επιστημών (1978-85), πρόεδρος του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Ηταν ιδρυτής και διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (1979-92), πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού (1993-95), ενώ το 1992 ανέλαβε το τιμόνι της Ακαδημίας Αθηνών.
Οι μελέτες του επικεντρώθηκαν στην αρχαία και νεότερη ελληνική ιστορία: «La migration grecque en Ionie» (1958), «Peuples prehelleniques d’origine indo-europeenne» (1977), «Les Proto-grecs» (1980), «Πόλις, ένας τύπος αρχαίου ελληνικού κράτους» (Mορφωτικό Ιδρυμα Eθνικής Tραπέζης, 1999), «H Aθηναϊκή Δημοκρατία» (1999) κ.ά. Υπήρξε εκ των συνδιευθυντών του δεύτερου τόμου της Iστορίας της Aνθρωπότητας της UNESCO και έγραψε πολλά κεφάλαια από την «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους» της Εκδοτικής Αθηνών.
Το έργο του «Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν Τουρκοκρατίαν» (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1939 και σε δεύτερη ανανεωμένη έκδοση το 2012, ήταν καινοτόμο και τάραξε τα νερά του πνευματικού κατεστημένου, καθώς προέταξε ως αιτία της Επανάστασης τον οικονομικό παράγοντα, χωρίς να αναφέρεται στον κλήρο, την παιδεία και την εθνική συνείδηση των Ελλήνων.
«Δημιούργησε παράδοση ιστοριογραφίας της νεότερης Ελλάδος. Χάραξε μέθοδο ιστορική, η οποία θα κυριαρχήσει στην Ελλάδα μια γενιά αργότερα. Διέλυσε νοσηρούς μύθους και ανέδειξε την αλήθεια, που υπήρξε πρώτο μέλημά του», επισήμανε ο ακαδημαϊκός Βασίλειος Πετράκος κατά την παρουσίαση της β′ έκδοσης σε εκδήλωση της Ακαδημίας Αθηνών, τον Απρίλιο του 2013, όπου ο Μιχαήλ Σακελλαρίου ήταν παρών. Οπως αναφέρει ο ίδιος ο Σακελλαρίου: «Το 1939 αγνοούσαμε περίοδο της ελληνικής ιστορίας σπουδαιοτάτην. Την Τουρκοκρατίαν. Μέχρι τότε είχε απασχολήσει μερικούς ενθουσιώδεις ερασιτέχνες, οι οποίοι πρόσφεραν πολλά, αλλά τους έλειπε η μέθοδος και η κριτική».
Ο Μ. Σακελλαρίου πίστευε ότι η σύγχρονη ιστορία είναι συγκρουσιακή γιατί εκεί επεμβαίνει η ζωή. Οπως είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή»: «Είναι η ζωή συγκρουσιακή, και η ιστορία μετέχει της ζωής. Είμαστε συγκρουσιακοί στη νεότερη ιστορία μας, που ξεκινάει από το 1050 περίπου με τους Τούρκους. Αυτή η σύγκρουση για να μαλακώσει θέλει τουλάχιστον άλλα 500 χρόνια…».
Tιμητικές διακρίσεις: Αρχων Mέγας Iερομνήμων της Aγίας του Xριστού Mεγάλης Eκκλησίας, παράσημο του Aγίου Mάρκου του Πατριαρχείου Iεροσολύμων, Tαξιάρχης Ordine al Merito della Repubblica Italiana, Iππότης Legion d’Honneur, κ.ά.
Π. Σπίνου
