Του Ζαν-Μαρί Μιλέρ* – Επιμέλεια-μετάφραση: Θανάσης Γιαλκέτσης
Οι άνθρωποι της πίστης είναι άνθρωποι της βεβαιότητας. Πιστεύουν ότι κατέχουν την αλήθεια. Γι’ αυτό αναλαμβάνουν την αποστολή να την υπερασπίζονται εναντίον των απίστων και των αιρετικών. Ενδίδουν έτσι εύκολα στον πειρασμό να σκοτώσουν, με κίνδυνο ακόμη και να διαστρέψουν ριζικά την πίστη τους. «Εκείνοι που ισχυρίζονται ότι τα ξέρουν όλα και ότι τα ελέγχουν όλα –υποστηρίζει ο Αλμπέρ Καμί- καταλήγουν να τα σκοτώνουν όλα. Ερχεται μια μέρα που δεν έχουν άλλο κανόνα από τον φόνο, άλλη επιστήμη από τη φτωχή σχολαστική που χρησίμευε πάντοτε στο να δικαιολογεί τον φόνο».
Με την αυστηρή διδασκαλία ενός κλειστού δογματικού λόγου, οι θρησκείες έχουν συχνά ενσταλάξει στους ανθρώπους τη μισαλλοδοξία, και όχι την καλοσύνη, απέναντι στους άλλους. Εχουν έτσι εκθρέψει τους κοινοτικούς εθνικισμούς που κηρύσσουν τη διάκριση, τον αποκλεισμό και τη βία. Πόσες φορές η Ιστορία δεν ήρθε να δικαιώσει τον Φρόιντ όταν αυτός δήλωνε: «Μια θρησκεία, ακόμη και αν αυτή αποκαλείται θρησκεία της αγάπης, πρέπει να είναι σκληρή και χωρίς αγάπη για όλους όσοι δεν συγκαταλέγονται στους πιστούς της. Κατά βάθος, κάθε θρησκεία είναι μια τέτοια θρησκεία αγάπης για όσους αυτή ενσωματώνει και κάθε θρησκεία τείνει προς τη σκληρότητα και τη μισαλλοδοξία απέναντι σε εκείνους που δεν συγκαταλέγονται στους πιστούς της».
Θα μπορούσε βέβαια να ισχυριστεί κάποιος ότι ένα τέτοιο κλειστό σύστημα δεν αντιπροσωπεύει παρά μια στρεβλή μορφή της θρησκείας, αλλά γεγονός είναι ότι οι θρησκείες συχνά αποστεώνονται ώς το σημείο να αντιστοιχούν στην περιγραφή που προτείνει ο Φρόιντ. Η μάχη του καλού εναντίον του κακού ή, ακριβέστερα, του «Καλού» εναντίον του «Κακού», βρίσκεται στο επίκεντρο του θρησκευτικού φαντασιακού. Αυτή η μάχη παρουσιάζεται αρχικά ως πνευματική σύγκρουση του πιστού με τον ίδιο τον εαυτό του. Αυτός ο ίδιος πιστός προσκαλείται όμως να παλέψει και εναντίον του κακού που υπάρχει στον κόσμο.
Για να περιγράψουν την ένταση αυτής της πάλης, αναφέρονται συχνά στη συμβολική της βίας: ο πιστός είναι ένας στρατιώτης ο οποίος καλείται να στρατευτεί στον πόλεμο του καλού εναντίον του κακού. Παραπλανητικά, αυτή η πολεμική ρητορική, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την πνευματική πάλη εναντίον των δυνάμεων του κακού, καλεί τον πιστό να κηρύξει πραγματικά τον πόλεμο εναντίον εκείνων που διαπράττουν το κακό. Και από εκείνη τη στιγμή, η εξόντωση των κακών θα δεχτεί την πνευματική υποστήριξη των θρησκειών, παρ’ όλο που αυτή η βία απαρνιέται τις θεμελιώδεις επιταγές της πνευματικότητας.
Ο Θεός θα εμπλακεί σε αυτόν τον πόλεμο. Με τη δράση των πιστών του, ο ίδιος ο Θεός θα γίνει φονικός. Αντί να ισχυρίζονται ότι είναι όλες τους θρησκείες της ειρήνης, θα έπρεπε να διαθέτουν το πνευματικό θάρρος και τη διανοητική εντιμότητα να αναγνωρίζουν ότι υπήρξαν επίσης και θρησκείες του πολέμου. Ολες τους επεξεργάστηκαν θεωρίες της νόμιμης βίας και θεολογίες του δίκαιου πολέμου, παραγνωρίζοντας πλήρως την επιταγή της μη βίας. Η εικόνα ενός πολεμιστή Θεού κατέχει κεντρική θέση στη θρησκευτική αρχαιολογία της ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι που κάνουν τον πόλεμο δεν μπορούν να έχουν άλλο Θεό εκτός από έναν πολεμιστή Θεό. Οι άνθρωποι είναι πάντοτε εκείνοι που επιστρατεύουν τον Θεό για να κάνουν τον πόλεμο.
Η αναπαράσταση του Θεού βρίσκεται έτσι δέσμια του αρχαϊκού θρησκευτικού στερεότυπου ενός όντος που προσφεύγει στη βία για να τιμωρήσει τους κακούς και να επιβάλει την τήρηση του νόμου. Μόνον αποδεχόμενος τη ρήξη με αυτό το στερεότυπο ενός βίαιου Θεού ο άνθρωπος προσεγγίζει τη γνώση του Θεού που είναι αγάπη και καλοσύνη. Η βία δεν μπορεί να είναι ένα γνώρισμα του Θεού. Οι θρησκευόμενοι άνθρωποι έχουν κατασκευάσει αναπαραστάσεις της θεότητας στις οποίες ο Θεός καταριέται τους εχθρούς του και προσφεύγει ο ίδιος στη βία για να τους τιμωρήσει.
Και από τη στιγμή που οι άνθρωποι αναπαριστούν τον Θεό σαν ένα βίαιο ον, που τιμωρεί τους κακούς, μπορούν άνετα να δικαιολογούν τη δική τους βία απέναντι στους εχθρούς τους, πιστεύοντας ότι ο Θεός εγκρίνει τη συμπεριφορά τους. Θα φτάσουν μάλιστα ώς το σημείο να φαντάζονται ότι ο Θεός τούς προστάζει να σκοτώνουν τους απίστους. Ετσι, η πεποίθηση των ανθρώπων ότι ο Θεός είναι «μαζί τους» όταν μάχονται για να θριαμβεύσει «το καλό», είναι ένα από τα πιο ισχυρά κίνητρα της τάσης τους να σκοτώνουν. Γι’ αυτό ακριβώς, προκειμένου να απονομιμοποιήσουμε τη βία των ανθρώπων, είναι θεμελιώδες να αποκαθάρουμε τον Θεό από κάθε βία. Για να νικήσουμε τη βία των ανθρώπων, πρέπει επειγόντως να αφοπλίσουμε τον Θεό.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
* Το κείμενο αυτό του Γάλλου συγγραφέα Ζαν-Μαρί Μιλέρ είναι απόσπασμα άρθρου του, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Alternatives non-violentes.
