Της Χαράς Τζαναβάρα
Τα δεχόμαστε με πολλά χαμόγελα και τα χαιρόμαστε αφήνοντας όμως πίσω μας ένα μικρό λοφάκι από σκουπίδια. Ο λόγος για τα δώρα, που πάνε κι έρχονται τις ημέρες των γιορτών. Φτωχικά ή πλούσια, από καρδιάς ή απλώς γιατί το επιβάλει το έθιμο, συγκλίνουν σε ένα κοινό σημείο: το περιτύλιγμα, που συντελεί σε αυτό το… ακούσιο παρατράγουδο.
Σακούλες χάρτινες ή πλαστικές, πολύχρωμα χαρτιά και φιόγκοι, μεταλλικά ή ξύλινα κουτιά αλλά και άδεια μπουκάλια είναι μερικά από τα πιο συνηθισμένα υλικά που καταλήγουν στα αζήτητα όταν τελειώνει η πρώτη χαρά. Τα πρωτεία έχουν τα παιδικά παιχνίδια, οι κατασκευαστές των οποίων άλλωστε ποντάρουν ιδιαίτερα στο εντυπωσιακό αμπαλάζ.
Το περιτύλιγμα εξελίχθηκε σε επιστήμη στα χρόνια της καταναλωτικής φρενίτιδας, αλλά ακόμα και σε αυτές τις δύσκολες εποχές, που τα δώρα ψαλιδίστηκαν κατά επιταγή των μνημονίων, η περίτεχνη συσκευασία παραμένει must και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα πριν από την τελική επιλογή, υποσκελίζοντας πολλές φορές και την τιμή αγοράς.
Είναι όμως ο λόγος που «παραδοσιακά» τις ημέρες των χριστουγεννιάτικων γιορτών τα σκουπίδια στο Λεκανοπέδιο αυξάνονται με βάση τον όγκο κατά 22%, ενώ με βάση το βάρος η επιβάρυνση είναι μόνον 5%. Βεβαίως τα δύο τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης διαπιστώνεται πτώση των ποσοτήτων στα υλικά περιτυλίγματος κατά 19%, που όμως είναι μικρότερη από αυτή που καταγράφεται για το σύνολο των σκουπιδιών.
Τα υλικά συσκευασίας έχουν τη μερίδα του λέοντος στον συνολικό όγκο των σκουπιδιών και αντιπροσωπεύουν το 65-70% των ποσοτήτων που καταλήγουν στις χωματερές, μειώνοντας καθοριστικά τη διάρκεια «ζωής» τους. Το 2011, με βάση τα στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), συγκεντρώθηκαν 447 χιλιάδες τόνοι απορριμμάτων αυτής της κατηγορίας, από τους οποίους οι 160 χιλιάδες είναι χαρτί και χαρτόνι, 112 χιλιάδες πλαστικό και 95 χιλιάδες γυαλί.
Από τις ποσότητες που συγκεντρώθηκαν αξιοποιήθηκαν τελικά 398 χιλιάδες τόνοι, αλλά η κατά κεφαλήν απόδοση του συστήματος ανακύκλωσης μειώθηκε κατά 11%, αντιστρέφοντας την αυξητική πορεία των τελευταίων χρόνων. Οι ποσότητες συγκεντρώθηκαν μέσα από το σύστημα των μπλε κάδων που έχουν τοποθετηθεί σε 241 δήμους και έως τώρα δεν έχουν αποδώσει τα αναμενόμενα.
Πιο σημαντική είναι η συμβολή των ρακοσυλλεκτών, Ελλήνων αλλά και οικονομικών μεταναστών, που «χτενίζουν» κυριολεκτικά όλες τις κατοικημένες περιοχές, αναζητώντας ένα μεροκάματο από χρήσιμα υλικά που εξακολουθούμε να πετάμε στα σκουπίδια.
Ιδιαίτερα ικανοποιητικά είναι τα στοιχεία από το ειδικό πρόγραμμα για τη συγκέντρωση και επαναχρησιμοποίηση του γυαλιού. Το 2011 η συγκέντρωση άδειων μπουκαλιών έφτασε τους 13.837 τόνους, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 161% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Εχει ενδιαφέρον ότι σε αυτό το πρόγραμμα ανακύκλωσης δίνουν το «παρών» τα καφέ, τα μπαράκια και τα εστιατόρια, που αύξησαν τη συμμετοχή τους κατά 117% σε σχέση με το 2010, έναντι 47% των ξενοδοχείων.
Οι κοινοτικές Οδηγίες δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στα προγράμματα συλλογής στην πηγή και ανακύκλωσης των υλικών. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα σχετικά προγράμματα έχουν μπει στην καθημερινότητα των νοικοκυριών, των σχολείων και των μεγάλων επιχειρήσεων. Στην Ελλάδα η εικόνα είναι διαφορετική, όπως άλλωστε ισχύει συνολικά για τον τομέα των απορριμμάτων.
Οι αποφάσεις του αρμόδιου υπουργείου Περιβάλλοντος έχουν εκδοθεί από το 2007, αλλά στην πράξη απέχουμε πολύ από τους εθνικούς στόχους που επιβάλλουν αξιοποίηση του 60% (κατά βάρος) των υλικών συσκευασίας που καταλήγουν στα σκουπίδια, από το οποίο το 55% να ανακυκλώνεται για την παραγωγή νέων υλικών. Το γυαλί, το χαρτί και το χαρτόνι πρέπει να επαναχρησιμοποιούνται σε ποσοστό 60%, τα μεταλλικά στοιχεία κατά 50%, ενώ χαμηλότεροι στόχοι προβλέπονται για τα πλαστικά (22,5%) και το ξύλο (15%).
