Για πρώτη φορά παρουσιάζεται εξαιρετικά δομημένα και επιστημονικά τεκμηριωμένα η ιστορία της χώρας μας από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τις μέρες μας, μέσα από το κυρίαρχο στοιχείο της, το νερό, με τον φακό κορυφαίων Ελλήνων και ξένων φωτογράφων
Της Νόρας Ράλλη
«H φωτογραφία δεν είναι καθόλου αυτό που πολλοί νομίζουν-μια δηλαδή φυσική απεικόνιση του κόσμου. Περιέχοντας τον κώδικα του βλέμματος, μεταφέρει και επιβάλλει τη δυτική αναπαράσταση του κόσμου. Ενα βλέμμα που, καθόλου τυχαία, είναι το ίδιο που τη γέννησε, την ανέθρεψε και την επέβαλε παγκόσμια». Με τα λόγια αυτά ο φωτογράφος Νίκος Παναγιωτόπουλος συμπυκνώνει πολύ εύστοχα την ουσία της φωτογραφίας, που δυστυχώς ως τέχνη στην Ελλάδα άρχισε να αναγνωρίζεται μόλις τις τελευταίες δεκαετίες. Και πράγματι, η ελληνική φωτογραφία υπήρξε και παραμένει ένας ακαταπόνητος μεσάζων εισαγωγής του βλέμματος, αλλά και της ιστορίας μας. Ειδικά αν λάβουμε υπ’όψιν μας ότι στην Ελλάδα το ζήτημα του αρχειακού υλικού είναι ανοιχτό και δυσεπίλυτο, εύκολα καταλαβαίνει κανείς πόσο σημαντική είναι μία έκθεση φωτογραφίας, όπως αυτή που ξεκινάει αύριο στο Μουσείο Μπενάκη. Καταγράφει ουσιαστικά και εξαιρετικά δομημένα, αλλά και επιστημονικά τεκμηριωμένα, όλη την πορεία της χώρας, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τις μέρες μας, μέσα από το κυρίαρχο στοιχείο της, το νερό. Τις θάλασσές της.
Η έκθεση περιλαμβάνει 240 φωτογραφίες και το φωτογραφικό άλμπουμ που τη συμπληρώνει, μία εξαιρετική δουλειά των εκδόσεων «Μέλισσα», ακόμη περισσότερες. Καλύπτει δε μία χρονική περίοδο τριών αιώνων, πράγμα που συμβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Οι επιμελητές της έκθεσης Αλίκη Τσίργιαλου, Φανή Κωνσταντίνου και Κωστής Αντωνιάδης κατορθώνουν να αναδείξουν περίτρανα πως η ελληνική θάλασσα συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία του τόπου και με τη ζωή των κατοίκων του και πως δεν έπαψε στιγμή να εμπνέει ποιητές και καλλιτέχνες. «Μέχρι τώρα πίστευα πως το κύριο ελληνικό εξαγώγιμο προϊόν είναι η ποίηση», δήλωσε ο διευθυντής του Μουσείου, Αγγ. Δεληβορριάς, «στην έκθεση αυτή βλέπω καθαρά την ποίηση, μέσω της φωτογραφίας. Οπως βλέπω και την ιστορία και την ανθρωπογεωγραφία του τόπου και τη σύνδεση μεταξύ τους. Γι' αυτό πιστεύω πως όποιος την επισκεφθεί θα νιώσει ένα ειδικό ηθικό βάρος. Το μόνο που εύχομαι είναι να τη δουν όσο το δυνατόν περισσότεροι Ελληνες, αλλά και το πόσο θα ήθελα να βγει και στο εξωτερικό δεν περιγράφεται. Δεν υπάρχει καλύτερη διαφήμιση για τη χώρα μας, από την αλήθεια των ανθρώπων και του τοπίου της τους τελευταίους αιώνες, μέσα από τον φακό διάσημων και πολύ σπουδαίων Ελλήνων αλλά και ξένων φωτογράφων».
Η έκθεση ξεκινάει με τη φωτογραφική απεικόνιση του λιμανιού του Πειραιά από τον Πολ Μπαρόν το 1869 και τελειώνει με σύγχρονους φωτογράφους του 2013, διαιρεμένη σε πέντε περιόδους: 19ος αιώνας, αρχές 20ού, Μεσοπόλεμος, Μεταπολεμικά χρόνια και σύγχρονη φωτογραφία. «Πρόκειται για μία από τις εκθέσεις που χαίρεσαι πραγματικά να βλέπεις. Και κυρίως, είναι για όλους. Ειδικά το ότι δομήθηκε σύμφωνα με τη φόρμα των έργων και όχι τον φωτογράφο, της δίνει μια ευελιξία που ενισχύει τη ροή και διευκολύνει τον επισκέπτη. Ασε το πόσα πράγματα μαθαίνεις για την ιστορία μας», δήλωσε ο Ηρακλής Παπαϊωάννου, που έχει γράψει τον πρόλογο του βιβλίου.
Πράγματι, ενδιαφέρον παρουσιάζει, για παράδειγμα, το γεγονός πως μέχρι και το 1910 σχεδόν καμιά γυναίκα δεν φωτογραφίζεται δημόσια. Επίσης, ενώ οι θεωρητικοί της φωτογραφίας συμφωνούν πως στην Ελλάδα η στροφή των δημιουργών στην καλλιτεχνική φωτογραφία συντελέστηκε κυρίως με τη μεταπολίτευση, ωστόσο ο θεατής διαπιστώνει πως ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, σημαντικοί φωτογράφοι όπως η Μαίρη Παρασκευά, ο Αναστάσιος Γαλιάδης αλλά και ξένοι, όπως ο Φρεντ Μπουασονά (το αρχείο του οποίου είναι από τα λίγα που έχει αγοραστεί από την ελληνική κυβέρνηση στο παρελθόν!) και ο Ανρί Κονβέρτ έχουν επιτύχει ένα απίστευτο για την εποχή καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Μαζί τους οι Αντώνης Οικονομίδης, Λέων Φραντζής, Περικλής Παπαχατζιδάκης, Νίκολας Κάλας, Δημ. Χαρισιάδης, Φραντς Φίντλερ, Βούλα Παπαϊωάννου, Κ. Μπαλάφας, Κωνσταντίνος Μάνος, αλλα και οι ποιητές Α. Εμπειρίκος και Κλείτος Κύρου και οι σύγχρονοι Τ. Ροϊδάκης, Σπ. Ζερβουδάκης, Γ. Δεπόλλας, Π. Φυσσάκης, Η. Μπουργιώτης είναι μόνο κάποιοι από τους φωτογράφους, τη δουλειά των οποίων ξεχωρίσαμε στην παρούσα έκθεση. Μία έκθεση, όχι για τους ειδικούς, αλλά για όλο τον κόσμο.
Info: «Ελληνικές θάλασσες. Ενα φωτογραφικό ταξίδι μέσα στον χρόνο», Μουσείο Μπενάκη, κτίριο οδού Πειραιώς 138 (τηλ. 210 3453111), 10/10-5/1. Η έκθεση εντάσσεται στο εκθεσιακό πρόγραμμα του Athens Photo Festival.
