Ο Αμερικανός Μάικλ Σομόροφ «τόλμησε» να αφαιρέσει από τα πορτρέτα του Γερμανού μετρ των αρχών του αιώνα Αουγκουστ Σάντερ όλα τα πρόσωπα και να διατηρήσει μόνο το φόντο. Κι όμως, το μνημειώδες έργο του αποκτά μια νέα, περίεργη δύναμη

Mπορείς να κάνεις μια έκθεση τιμώντας έναν Γερμανό φωτογράφο μετρ των πορτρέτων αφαιρώντας από τις εικόνες του τα πρόσωπα που έχει απαθανατίσει; Κι όμως, ο Μάικλ Σομόροφ αποτίει φόρο τιμής στον θρυλικό φωτογράφο Αουγκουστ Σάντερ με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο: σε όλες τις φωτογραφίες έχει διαγράψει το θέμα διατηρώντας μόνο το φόντο. Με τη χρήση λογισμικού αφαίρεσε αυτό που θεωρούσαμε ως το «ουσιώδες στοιχείο», δηλαδή το θέμα, το πορτρέτο. Το φόντο, που αποτελούσε δευτερεύον συστατικό, έρχεται σε πρώτο πλάνο μεταβάλλοντας τελείως τις αρχικές εικόνες. Η έκθεση με τα έργα που προέκυψαν έχει τίτλο «Εν απουσία θέματος. Φωτογραφίες του Michael Somoroff και του August Sander» και εγκαινιάστηκε στο κτίριο της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη.

Αποτελεί έναν στοχαστικό όσο και παράφορο διαλογισμό πάνω στη μνήμη, τη φαντασία, την ανθρώπινη αντοχή και τη δημιουργικότητα. Είναι όμως και ένα τέλειο παράδειγμα λεπτής ισορροπίας ανάμεσα στην αλχημεία και την έρευνα. Η πρωτοτυπία της έχει να κάνει και με την ψηφιακή επανάσταση, η οποία έφερε στο προσκήνιο τη δυνατότητα της επεξεργασίας των εικόνων. Μέσα από τα έργα που συνέθεσε ο Σομόροφ μπορούμε να επανεξετάσουμε το έργο του Σάντερ και να κατανοήσουμε τον πλούτο των προθέσεών του.

Οχι άδικα, έχει χαρακτηριστεί ο πιο σημαντικός Γερμανός φωτογράφος πορτρέτων των αρχών του 20ού αιώνα. Το πρώτο του βιβλίο «Face of Our Time» εκδόθηκε το 1929 και αποτελούσε μια συλλογική προσωπογραφία (60 πορτρέτα) της γερμανικής κοινωνίας την περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Με τα χρόνια εμπλουτίστηκε και εξελίχθηκε στο «People of the 20th Century», το έργο ζωής του. Υιοθετώντας μια αυστηρά μη πολιτική στάση, ο Αουγκουστ Σάντερ κατάρτισε μια περιεκτική φωτογραφική χαρτογράφηση των διαφορετικών επαγγελμάτων και κοινωνικών τάξεων που αποτελούσαν την εθνική κοινωνική διάρθρωση αμέσως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: τον γεωργό, τον ειδικευμένο τεχνίτη, τη γυναίκα, τις τάξεις και τα επαγγέλματα, τους καλλιτέχνες, την πόλη και τους παρίες (άστεγοι, απόμαχοι κ.λπ.). Κάθε πρόσωπο έπαιρνε επίσημη πόζα και η ταυτότητά του προσδιοριζόταν μόνο από τη λεζάντα που αποκάλυπτε την κοινωνική του θέση.

Ο Σομόροφ από τη μεριά του καταδεικνύει τη δύναμη και την αισθητική ποιότητα της δημιουργίας του A. Σάντερ ακόμη και χωρίς την παρουσία του ανθρώπινου στοιχείου. Γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1957, σπούδασε Τέχνες και Φωτογραφία στο New School for Social Research, βοηθώντας παράλληλα τον φωτογράφο πατέρα του. Η πρώτη του έκθεση πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1979 στο Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας της Νέας Υόρκης, ενώ, το 1978, άνοιξε το δικό του στούντιο και άρχισε να συνεργάζεται με τα σημαντικότερα αμερικανικά και ευρωπαϊκά περιοδικά. Το 1980 και για μια δεκαετία εργάστηκε στην Ευρώπη και επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη αφοσιώθηκε στην επεξεργασία των ιδεών του και στην καλλιτεχνική του παραγωγή.

*INFO: Μουσείο Μπενάκη-Πειραιώς: Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 210 3453111. Πέμπτη, Κυριακή: 10.00-18.00, Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-22.00, Δευτέρα-Τετάρτη: Κλειστά.

Μ.Κ.