Της Βένας Γεωργακοπούλου

 

Ο 44χρονος Ιρανός, κουρδικής καταγωγής, Μπαχμάν Γκομπαντί έγινε διάσημος με την πρώτη κιόλας ταινία του, αλλά και πρώτη κουρδική στην ιστορία του σινεμά: το αλησμόνητο φίλμ «Μεθυσμένα άλογα» κέρδισε το 2000 τη Χρυσή Κάμερα στις Κάνες.

 

Ενα αγόρι από το Κουρδιστάν κάνει τιτάνιο αγώνα για να περάσει τα σύνορα με το Ιράκ παρέα με το ανάπηρο αδελφάκι του. Ο παλιός βοηθός τού Αμπάς Κιαροστάμι συνέχισε ένα συναρπαστικό, συγκινητικό και ρεαλιστικό σινεμά, πάντα με πολιτικές αιχμές.

 

Η πιο πρόσφατη ταινία του για την αντεργκράουντ, υπό διωγμό μουσική σκηνή της Τεχεράνης («Ποιος φοβάται τους γάτους της Περσίας», 2009) εξόργισε, όμως, το καθεστώς και οδήγησε συντελεστές της στη φυλακή.

 

Σήμερα ζεί αναγκαστικά εκτός Ιράν, στην Κωνσταντινούπολη. Απο κει ήρθε στο 53ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (2-11 Νοεμβρίου), που διοργανώνει αφιέρωμα στο έργο του προβάλλοντας και τη νέα ταινία του, την «Εποχή του ρινόκερου».

 

Με πρωταγωνίστρια μια αγνώριστη Μόνικα Μπελούτσι και γυρισμένη στην Τουρκία, βασίζεται στήν αληθινή ιστορία ενός Κούρδου ποιητή που έμεινε στις ιρανικές φυλακές 27 χρόνια, ενώ η οικογένειά του τον θεωρούσε νεκρό.

 

Ο Μπαχμάν Γκομπαντί απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις μας. Μόνο για το βίντεο με τον Μωάμεθ, που ξεσήκωσε τους φανατικούς ισλαμιστές ανά τον κόσμο, αρνηθηκε να πάρει θέση.

 

-Η ποιητική, σχεδόν εκζητημένη «Εποχή του ρινόκερου» είναι πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, άμεσες, σχεδόν ντοκουμενταρίστικες ταινίες σας. Γιατί διαλέξατε μια καθαρά καλλιτεχνική γλώσσα για ένα τόσο πολιτικό θέμα;

 

«Δεν νομίζω ότι η ταινία μου είναι πολιτική. Είναι πάνω στους ανθρώπους, κι ας αγγίζει η ιστορία τους την πολιτική. Την ξεκίνησα από τη συγκίνηση που μου δημιουργούν οι ζωές τους. Ηταν και η δική μου τότε πολύ δύσκολη, μόλις είχα φύγει από το Ιράν. Συνεχώς ένιωθα ότι μου κόβεται η ανάσα.

 

Το γεγονός ότι ζούσα μακριά από το σπίτι και τους δικούς μου με έκανε να αισθάνομαι εξαιρετικά ταραγμένος και πιεσμένος. Ολα αυτά τα αισθήματα βγήκαν στην επιφάνεια με ορμή. Ημουν έξω από το Ιράν, ήμουν ελεύθερος, αλλά ένιωθα όμηρος, παγιδευμένος.

 

Αλλαζα πολύ ως άνθρωπος και ζούσα εμπειρίες που παλιά μου ήταν αδιανόητες. Επρεπε να βρω έναν τρόπο να τις εκφράσω, να εκφράσω κάτι που ίσως δεν λέγεται με λέξεις, που μόνο να το νιώσεις μπορείς. Αυτή την ασφυξία ήθελα να κλείσω στην ταινία μου».

 

-Γιατί φύγατε από τό Ιράν; Η πίεση μετά το «Ποιος φοβάται τους γάτους της Περσίας» έγινε αφόρητη;

 

«Δεν εγκατέλειψα το Ιράν. Απλώς δεν μπορώ πια να επιστρέψω. Αλλά είμαι ευτυχισμένος που δεν γυρίζω ταινίες εκεί. Η πίεση, η καταπίεση και ο φόβος κάνουν τρομερά δύσκολη υπόθεση ακόμα και το να αφεθείς στη δουλειά σου».

 

-Η εμπειρία να γυρίζετε για πρώτη φορά ταινία έξω απο τό Ιράν ήταν απελευθερωτική; Δεν σας λείπει η πατρίδα σας;

 

«Για πρώτη φορά έκανα μια ταινία με σωστό τρόπο, χωρίς να φοβάμαι ότι θα συλληφθώ για κάτι που δεν θα είναι καν έγκλημα. Τώρα κατάλαβα επιτέλους τι θα πει «γυρίζω ταινία». Η «Εποχή του ρινόκερου» ήταν θεραπεία για την πληγωμένη μου ψυχή, πραγματική κάθαρση. Αλλά, φυσικά, μου λείπει υπερβολικά η πατρίδα μου. Η απώλειά της δεν μπορεί να αναπληρωθεί με τίποτα».

 

-Πώς είναι τα πράγματα αυτή τη στιγμή στην Τεχεράνη, με τον Παναχί σε καλλιτεχνική απαγόρευση;

 

«Δεν μπορώ να απαντήσω. Εχω πια σιχαθεί την κατάσταση στο Ιράν».

 

-Χάσατε κάθε ελπίδα για ένα δημοκρατικό Ιράν;

 

«Καθόλου. Μέσα μου ακόμα ελπίζω ότι η πατρίδα μου θα έχει ένα λαμπρό μέλλον».

 

-Το χαρήκατε το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας που κέρδισε το «Ενας χωρισμός» του Ασγκάρ Φαραντί; Αφορούσε ολόκληρο το ιρανικό σινεμά;

 

«Φυσικά και χαίρομαι πάντα όταν ένας συνάδελφος και φίλος κερδίζει παγκόσμια αναγνώριση. Αλλά πολύ σημαντικότερο κι από ένα Όσκαρ θεωρώ το ότι είδα μια τόσο εντυπωσιακή ταινία από έναν Ιρανό σκηνοθέτη. Αυτό με έκανε πραγματικά ευτυχισμένο και περήφανο. Του εύχομαι ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία στις επόμενες ταινίες του».

 

-Πώς φαντάζεστε τη ζωή σας απο δω και μπρος; Θα μείνετε μόνιμα στην Τουρκία;

 

«Θα ταξιδεύω μεταξύ ιρακινού Κουρδιστάν, Νέας Υόρκης και Κωνσταντινούπολης. Μου αρέσει να τριγυρίζω συνεχώς. Και οι ταινίες μου θα έχουν πάντα ως θέματα ανθρώπους που με συναρπάζουν, συνήθως πραγματικούς ανθρώπους που ζουν κοντά μου, γύρω μου. Και σχεδόν πάντα είναι Κούρδοι και Ιρανοί. Αλλά δεν περιορίζω τον εαυτό μου σκόπιμα σε μία μόνο εθνικότητα».

 

-Γιατί διαλέξατε για πρωταγωνίστρια τη Μόνικα Μπελούτσι; Σας την επέβαλαν για λόγους εμπορικούς οι παραγωγοί σας;

 

«Φυσικά όχι. Τη διάλεξα γιατί μου αρέσει ο τρόπος που παίζει, αυτή η λεπτότητα και η ευγένεια στην υποκριτική της. Και επιπλέον μοιάζει πολύ με Ιρανή. Στα γυρίσματα ήταν απίστευτα ανθρώπινη, προσεκτική και αφοσιωμένη. Ενιωσα αμέσως ότι η συνεργασία μου μαζί της ήταν η πιο σωστή επιλογή».

 

info: Η «Εποχή του ρινόκερου» απόψε στο «Ολύμπιον» (10.30 μ.μ.), την Κυριακή στην «Τώνια Μαρκετάκη» (10 μ.μ.).