Αλήθεια, τι είναι η διατροφική αλλεργία; Πού οφείλεται, ποια τα συμπτώματα και πώς μπορούμε να τη διαγνώσουμε; Ας μην τη συγχέουμε με τη δυσανεξία στις τροφές και, αν μπορέσουμε, ας τη θεραπεύσουμε γιατί οι αριθμοί σο κάρουν: μέχρι 2 εκατ. άνθρωποι ή το 8% των παιδιών και το 2% των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες υπολογίζεται ότι υποφέρουν από αλλεργίες τροφών

 

Η δυσανεξία τροφών μερικές φορές συγχέεται με την αλλεργία τροφών. Η δυσανεξία τροφών αναφέρεται σε μια ανώμαλη αντίδραση σε τροφές ή σε μια πρόσθετη ουσία τροφών, η οποία, όμως, δεν είναι αλλεργική αντίδραση. Διαφέρει από μια αλλεργία δεδομένου ότι δεν περιλαμβάνει το ανοσοποιητικό σύστημα. Ο αλλεργιολόγος μπορεί να βοηθήσει στον καθορισμό της διαφοράς μεταξύ της δυσανεξίας και της αλλεργία, όπως επίσης και στην καθιέρωση ενός κρατικού προγράμματος για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

 

Αγελαδινό γάλα

 

Το γάλα αποτελεί βασικό στοιχείο της παιδικής διατροφής για τη σωστή ανάπτυξη του οργανισμού. Σε περιπτώσεις αλλεργίας, πρέπει να αντικατασταθεί με υποαλλεργικό γάλα.

 

Αυγά

 

Το πιο αλλεργιογόνο μέρος του αυγού είναι το ασπράδι. Αποτελεί πλούσια πηγή πρωτεϊνών, λίπους, βιταμινών και ανόργανων στοιχείων.

 

Ξηροί καρποί – φιστίκια

 

Στους σοβαρά αλλεργικούς, η κατανάλωση ξηρών καρπών είναι απαγορευτική. Προσοχή στις ετικέτες των συσκευασμένων τροφών (μπορεί μια σοκολάτα ή μια μπάρα δημητριακών να περιέχει μία απο τις δύο κατηγορίες). Κι όταν τρώμε έξω, χρειάζεται να ενημερώνουμε τους υπεύθυνους της κουζίνας για την αλλεργία μας.

 

Θαλασσινά – οστρακοειδή

 

Δύσκολα μπορούν να ξεπεραστούν οι αλλεργίες στις κατηγορίες αυτές. Συνήθως εμφανίζεται ευαισθησία στην κατανάλωση σ' ένα συγκεκριμένο είδος, το οποίο πρέπει να εξαλειφθεί εντελώς από το διαιτολόγιο.

 

Προσοχή στα συστατικά

 

Τα αλλεργικά άτομα πρέπει να διαβάζουν καλά τις ετικέτες των τροφών που πρόκειται να καταναλώσουν, να ενημερώνουν τους υπεύθυνους της κουζίνας όταν τρώνε έξω και να έχουν μαζί τους μια ένεση αδρεναλίνης που είναι η ενδεικνυόμενη θεραπεία για την αλλεργική αντίδραση – και όχι η κορτιζόνη όπως, λανθασμένα, νομίζουν πολλοί.

 

……………………………………

 

Του Ιωάννη Α. Μωυσίδη*

 

Σε ένα επεισόδιο αλλεργίας σε τροφή, το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου αντιδρά πολύ έντονα σε συνήθως αβλαβείς τροφές. Αυτό προκαλείται από ένα αλλεργικό αντίσωμα αποκαλούμενο IgE (ανοσοσφαιρίνη έψιλον), το οποίο βρίσκεται σε αυξημένα ποσοστά στους ανθρώπους με αλλεργίες. Το αντίσωμα ΙgE μπορεί να αναπτυχθεί όταν ο αλλεργικός συνήθιζε να τρώει τη συγκεκριμένη τροφή επανειλημμένα στο παρελθόν, αλλά χωρίς να του έχει προκληθεί κάποιο πρόβλημα. Η αλλεργία τροφών μπορεί να εμφανιστεί συχνότερα σε κάποιον που έχει οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, και τα κλινικά συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν αφότου το αλλεργικό άτομο καταναλώσει ακόμη και ελάχιστη ποσότητα των τροφών.

 

Τα αλλεργιογόνα τροφών -εκείνα τα μέρη των τροφών που προκαλούν αλλεργική αντίδραση- είναι συνήθως πρωτεΐνες. Τα περισσότερα από αυτά τα αλλεργιογόνα μπορούν να προκαλέσουν τις αντιδράσεις ακόμα και αφού μαγειρευτούν ή έχουν υποβληθεί σε πέψη στα έντερα. Πολυάριθμες πρωτεΐνες τροφών έχουν μελετηθεί για να καθιερώσουν την περιεκτικότητά τους στα διάφορα αλλεργιογόνα. Μερικά αλλεργιογόνα (συχνότερα τα φρούτα και τα λαχανικά) προκαλούν τις αλλεργικές αντιδράσεις μόνο εάν τρώγονται πριν μαγειρευτούν. Οι περισσότερες τέτοιες αντιδράσεις περιορίζονται στο στόμα και τον λαιμό.

 

Τα πιο κοινά αλλεργιογόνα τροφών είναι οι πρωτεΐνες στο γάλα της αγελάδας, τα αυγά, τα φιστίκια και τους κοινούς ξηρούς καρπούς, το σιτάρι, τη σόγια, το ψάρι και τα οστρακοειδή.

 

Ολα τα τρόφιμα προέρχονται είτε από μια φυτική ή μια ζωική πηγή και ομαδοποιούνται στις διατροφικές οικογένειες σύμφωνα με την προέλευσή τους. Τα φιστίκια, τα μπιζέλια, οι φακές, τα φασόλια και η σόγια είναι μέλη της οικογένειας οσπρίων, ενώ το σπαράγγι, τα φρέσκα κρεμμυδάκια, το σκόρδο και το ξερό κρεμμύδι είναι -προς έκπληξη- μέλη της οικογένειας των κρίνων. Σε κάποιες ομάδες τροφίμων, ειδικά στα καρύδια και τα θαλασσινά, μια αλλεργία σε ένα μέλος μιας οικογένειας τροφίμων μπορεί να καταστήσει το άτομο αλλεργικό σε όλα τα μέλη της ίδιας ομάδας. Αυτό αποκαλείται διασταυρούμενη αντίδραση. Εντούτοις, μερικοί άνθρωποι μπορεί να είναι αλλεργικοί και στα φιστίκια και στα καρύδια, τα οποία είναι από διαφορετικές οικογένειες τροφίμων – αυτές οι αλλεργίες καλούνται αλλεργίες κατά σύμπτωση, επειδή δεν συσχετίζονται.

 

Μέσα στις ζωικές ομάδες τροφίμων, η διασταυρούμενη αντίδραση δεν είναι τόσο κοινή. Παραδείγματος χάριν, οι άνθρωποι που είναι αλλεργικοί στο γάλα της αγελάδας μπορούν συνήθως να φάνε το βοδινό κρέας και ελείνοι που είναι αλλεργικοί στα αυγά μπορούν συνήθως να φάνε το κοτόπουλο. Οσον αφορά τα θαλασσινά, τα οστρακοειδή (crustaceans), όπως γαρίδες, καβούρια και αστακοί, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση. Τα μαλάκια (molluscans), όπως μύδια και στρείδια, μπορεί να είναι αλλεργιογόνα, αλλά οι αντιδράσεις σε αυτό το είδος είναι λιγότερο κοινές. Περιστασιακά, οι άνθρωποι είναι αλλεργικοί και στους δύο τύπους οστρακόδερμων.

 

 Συμπτώματα των αλλεργικών αντιδράσεων στα τρόφιμα

 

Η πιο κοινή αλλεργική αντίδραση του δέρματος σε τροφές είναι η κνίδωση. Τα συμπτώματα είναι κόκκινες, πολύ κνιδωτικές, πρησμένες περιοχές του δέρματος που μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά και να εξαφανιστούν γρήγορα.

 

Η ατοπική δερματίτιδα, ή έκζεμα, μια δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται από το κνισμώδες, φολιδωτό και κόκκινο ερεθισμένο δέρμα, μπορεί να προκληθεί από την αλλεργία τροφίμων. Αυτή η αντίδραση είναι συχνά χρόνια και εμφανίζεται σε άτομα με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών ή άσθματος.

 

Τα συμπτώματα του άσθματος, όπως το βήξιμο ή η δυσκολία αναπνοής λόγω των στενεμένων αεραγωγών, μπορούν να προκληθούν από την αλλεργία τροφίμων, ειδικά στα νήπια και τα παιδιά.

 

Τα γαστρεντερικά συμπτώματα της αλλεργίας τροφίμων περιλαμβάνουν εμετό, διάρροια και κοιλιακό πόνο, και μερικές φορές ένα κόκκινο ερύθημα γύρω από το στόμα, πρήξιμο του στόματος και του λαιμού, κοιλιακές κράμπες, διόγκωση του στομαχιού και παραγωγή αερίων.

 

Στα νήπια, οι μη αλλεργικές προσωρινές αντιδράσεις σε ορισμένα τρόφιμα, ειδικά φρούτα, είναι κοινές. Παραδείγματος χάριν, ένα ερύθημα γύρω από το στόμα, λόγω των φυσικών οξέων στα τρόφιμα όπως οι ντομάτες και τα πορτοκάλια, ή διάρροια λόγω της υπερβολικής ζάχαρης στο χυμό φρούτων ή άλλα ποτά, εμφανίζεται συχνά. Εντούτοις, άλλες αντιδράσεις είναι αλλεργικές και μπορούν να προκληθούν από τα ίχνη των προσβαλλόμενων τροφίμων όταν τρώγονται κατ' επανάληψη. Μεγαλώνοντας, κάποια παιδιά μπορούν να ανεχτούν τα τρόφιμα που προκάλεσαν αρχικά τις αλλεργικές αντιδράσεις.

 

Λιγότερο από 21% των ασθενών με αλλεργία στα φιστίκια θα ξεπεράσουν αυτές τις αλλεργίες. Οι περιοδικές εξετάσεις αλλεργίας τροφίμων με τις κατάλληλες προκλήσεις τροφίμων πρέπει απαραιτήτως να πραγματοποιηθούν υπό την επίβλεψη αλλεργιολόγου.

 

Σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις

 

Σε βαριές περιπτώσεις, αν κάποιος καταναλώσει τρόφιμα στα οποία είναι αλλεργικός, μπορεί να προκληθεί μια απειλητική για τη ζωή αντίδραση, αποκαλούμενη αναφυλαξία – μια συστημική αλλεργική αντίδραση που μπορεί να είναι σοβαρή και μερικές φορές μοιραία. Τα πρώτα σημάδια της αναφυλαξίας μπορούν να είναι ένα αίσθημα καύσου, πονοκέφαλος, μούδιασμα στο στόμα ή ένα κόκκινο, κνισμώδες εξάνθημα. Αλλα συμπτώματα είναι ζαλάδα, δύσπνοια, συνεχές φτέρνισμα, αναστάτωση του στομαχιού, συσπάσεις της μήτρας ή/και εμετός και διάρροιες. Σε βαριές περιπτώσεις, οι ασθενείς μπορεί να υποστούν πτώση της πίεσης του αίματος που οδηγεί σε απώλεια συνείδησης και σοκ. Χωρίς άμεση θεραπεία, η αναφυλαξία μπορεί να προκαλέσει θάνατο.

 

Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας αντιμετωπίζονται με επινεφρίνη σε ενέσιμη μορφή, αντιισταμινικά και άλλα μέτρα επείγουσας ιατρικής. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι, σε περίπτωση που υπάρχουν συμπτώματα τα οποία υποδηλώνουν αναφυλαξία, πρέπει να λάβουμε αμέσως επείγουσα θεραπεία.

 

* Ο Ιωάννης Α. Μωυσίδης, MD, MBA, είναι παιδίατρος-αλλεργιολόγος/ανοσολόγος παιδιών και ενηλίκων, πτυχιούχος American Board of Allergy/Immunology www.allergycare.gr

 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

 Διάγνωση

 

Οι δερματικές δοκιμές αλλεργίας είναι χρήσιμες για να καθορίσουν ποια τρόφιμα, ενδεχομένως, προκαλούν τα αλλεργικά συμπτώματα ενός ασθενούς. Στη δερματική δοκιμασία, ένα μικρό ποσό υγρού διαλύματος που παρασκευάζεται από τα τρόφιμα τοποθετείται στην πλάτη ή τον βραχίονα του εξεταζόμενου. Σε αυτό το τεστ -αποκαλούμενο prick test-, με μια βελόνα τρυπάμε το κορυφαίο στρώμα του δέρματος και μια σταγόνα υγρού τοποθετείται πανω στο δέρμα. Σε μερικές περιπτώσεις της διαδικασίας αυτής, ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν φρέσκα τρόφιμα. Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει τις εξετάσεις αίματος για IgE στα συγκεκριμένα τρόφιμα -αποκαλούμενη δοκιμασία RAST ή CAP-RAST- για να εντοπίσει τις αλλεργίες τροφίμων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως το εκτεταμένο βαριάς μορφής έκζεμα, δεν είναι δυνατή η δερματική δοκιμασία. Ο γιατρός σας τότε μπορεί να συστήσει μια εξέταση αίματος τροφίμων RAST για να λάβει τις ίδιες πληροφορίες που μπορούν να ληφθούν με μια δερματική δοκιμασία. Για τη διάγνωση της αλλεργίας γάλακτος, αυγών, φιστικιών ή ψαριών, το επίπεδο της δοκιμής RAST ή CAP-RAST μπορεί να βοηθήσει για να προβλεφθούν μελλοντικές αντιδράσεις αλλεργίας σε αυτά τα τρόφιμα. Ψευδώς θετικά αποτελέσματα είναι πιθανό να εμφανιστούν με τη δερματική δοκιμασία αλλεργίας τροφίμων αλλά και με τη δοκιμή αίματος. Οι προκλήσεις τροφίμων που περιγράφονται παρακάτω απαιτούνται συχνά για να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση.

 

Ο αλλεργιολόγος μπορεί να προτείνει στον ασθενή να κρατά ένα ημερολόγιο τροφίμων, λεπτομερές, με ημερομηνίες, χρόνο πρόσληψης και οποιαδήποτε άλλα συμπτώματα εμφανίστηκαν μετά το φαγητό. Οταν υποψιάζεται μια αλλεργία σε μια συγκεκριμένη τροφή, ο αλλεργιολόγος μπορεί να συστήσει την αποφυγή λήψης της για κάποιο χρονικό διάστημα. Εάν τα συμπτώματα δεν ξαναεμφανιστούν, ο αλλεργιολόγος μπορεί να προσθέσει τα τρόφιμα ξανά στη διατροφή για να καθορίσει περαιτέρω εάν προκληθεί πάλι αλλεργική αντίδραση (εντούτοις, αυτό δεν γίνεται ποτέ όταν ο ασθενής έχει ιστορικό αναφυλαξίας).

 

Θεραπεία

 

➊ Αποφύγετε συγκεκριμένα τρόφιμα. Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί η αλλεργία τροφίμων είναι να αποφευχθούν τα συγκεκριμένα τρόφιμα που προκαλούν την αλλεργία.

 

➋ Ρωτήστε για τα συστατικά. Για να αποφύγουν ένα «κρυμμένο» αλλεργιογόνο τροφίμων μακριά από το σπίτι (εστιατόριο), τα τροφιμο-αλλεργικά άτομα πρέπει πάντα να ερευνούν για τα συστατικά κατά την κατανάλωση στα εστιατόρια ή άλλα μέρη εκτός σπιτιού και να κάνουν τη σοβαρότητα της αλλεργίας τους γνωστή στους υπόλοιπους.

 

➌ Διαβάστε τις ετικέτες τροφίμων. Είναι σημαντικό για τους τροφιμο-αλλεργικούς ανθρώπους να διαβάσουν προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές άλλες χώρες έχουν θεσπίσει κανόνες επιβολής ετικέτας σε τρόφιμα που εξασφαλίζουν ότι τα αλλεργιογόνα των τροφίμων παρατίθενται στην κοινή γλώσσα, όπως «γάλα» παρά έναν επιστημονικό ή τεχνικό όρο, όπως «καζεΐνη».

 

➍ Προετοιμαστείτε για τις έκτακτες ανάγκες. Οι αναφυλακτικές αντιδράσεις που προκαλούνται από τις αλλεργίες τροφίμων μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή. Εκείνοι που έχουν υποστεί αναφυλακτική αντίδραση σε τρόφιμα πρέπει αυστηρά να αποφεύγουν εκείνα τα τρόφιμα. Καλό θα ήταν να έχουν μαζί τους και να ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν την ενέσιμη επινεφρίνη και τα αντιισταμινικά για να θεραπεύσουν τις αλλεργικές αντιδράσεις εξαιτίας τυχαίας κατάποσης.

 

Πότε να δείτε εναν ειδικό αλλεργίας/άσθματος

 

Ανθρωποι με τροφικές αλλεργίες πρέπει να συμβουλευθούν τον αλλεργιολόγο τους όταν:

 

➊ Εχουν μια διαγνωσθείσα αλλεργία τροφίμων.

 

➋ Εχουν περιορίσει τη διατροφή τους βασιζόμενοι στις αντιληπτές δυσμενείς αντιδράσεις στα τρόφιμα ή τις πρόσθετες ουσίες.

 

➌ Εχουν οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών και περιμένουν παιδί και ενδιαφέρονται για τον προσδιορισμό στρατηγικών για την πρόληψη αλλεργίας στο νήπιο.

 

➍ Εχουν αναπτύξει τα αλλεργικά συμπτώματα (κνίδωση, αγγειοοίδημα, άσθμα, γαστρεντερικές επιπλοκές) σε συνδυασμό με την έκθεση σε τροφές.